Του Θανάση Μπίντα
Ένα από τα καλύτερα, ίσως το τελειότερο δράμα του Σοφοκλή, και τολμώ να πω ένα από τα αρτιότερα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Είναι ένα αξεπέραστο δείγμα κλασσικού δημιουργήματος για τη σύμμετρη πλοκή και τα υπέροχα χορικά του.
Το κείμενο συγκλονίζει ως ακένωτη πηγή διανοημάτων και θέτει διαχρονικά ερωτήματα στη σύγκρουση του ανθρώπου με τη μοίρα του. Τα χορικά του (όπως ο ύμνος του έρωτα) περικλείουν – περιγράφουν τα ακατάλυτα αισθήματα της ανθρώπινης αφοσίωσης, της τρυφερότητας, της συντροφικότητας. Τα επεισόδια σκιαγραφούν τη σύγκρουση του ηθικού νόμου με το νόμο που θέσπισε ο άνθρωπος όταν συγκρότησε «ευνομούμενη» κοινωνία. Τέλος η νοηματική του προσέγγιση γενικά χωρά πολλές και ποικίλες ερμηνευτικές και ιδεολογικές απόψεις.
Η Αντιγόνη – μια γυναίκα στην ανδροκρατούμενη κοινωνία του 5ου αιώνα π.Χ. – αυτοπροσδιορίζεται μέσα από τη συγκρουσιακή διαδικασία εκπροσωπώντας το φυσικό δίκαιο, τους ex initio φυσικούς νόμους, το φυσικό (θείο κατ’ άλλους) δίκαιο, απέναντι στο θετό δίκαιο, (ΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ ΧΘΟΝΟΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΘΕΩΝ ΔΙΚΑΝ).
Είναι η Αντιγόνη αλόγιστη επαναστάτρια ; Είναι αντάρτισσα απέναντι στο νόμο των θνητών, μια θνητή η ίδια ; Όχι, η Αντιγόνη εκπροσωπεί τη φυσική ισορροπία. Οι πράξεις της απορρέουν από το ρόλο της ως γυναίκα. Υπερασπίζεται τη (θεία) τάξη, τον ηθικό νόμο ο οποίος διακηρύσσει : «ου τι συνέχθειν αλλά συμφιλείν έφυν» (Δεν γεννήθηκα για να μισώ αλλά για να αγαπώ).
Είναι η Αντιγόνη το αιώνιο θηλυκό που υπερασπίζει από την ίδια της σαρκική της ουσία της ζωής που προστατεύει τα ίδια τα γεννήματά της μολονότι η ίδια δεν πρόλαβε ακόμα να φέρει στον κόσμο καινούριες υπάρξεις. Αυτό είναι μια τεράστια κοινωνική αλλαγή στα κατεστημένα της πόλης του 5ου αιώνα π.Χ. Ο Σοφοκλής συμβολοποιώντας την Αντιγόνη του νοηματοδοτεί και προσδίδει κύρος στους αιώνιους άγραφους νόμους και (θείους) θεσμούς υποστηρίζοντας πως πρέπει να είναι ιεροί και απαραβίαστοι.
Στην ουσία ο Σοφοκλής διαπιστώνει πως οι παλαιοί (Αισχυλικοί) θεσμοί της Αθήνας γκρεμίζονται, το κράτος ισχυροποιείται σε βάρος της προσωπικής ελευθερίας. Η εξουσία εκτρέφει την αλαζονεία. Το κέρδος φθείρει τους θεσμούς εμπιστοσύνης μεταξύ των ανθρώπων, οι πολιτικές αντιμαχίες κατάντησαν κοινοτυπίες και οι αντιθέσεις πυκνώνουν. Η ανθρωπιστική κοινωνία αμβλύνεται και οδεύει προς την αποσύνθεση. Αγάπη και φιλία είναι κάτι το εξωπραγματικό. Υποκρισία και διαφθορά διαψεύδουν τις ελπίδες των ανθρώπων. Οι πολίτες «αποφασίζουν» στην εκκλησία του Δήμου αλλά δεν ορίζουν τις συνέπειες, τις τύχες τους από τις υπερβολές της εξουσιαστικής ροπής. Πεθαίνει η συλλογικότητα και θριαμβεύει η ανεξέλεγκτη ατομικότητα. Οι άνθρωποι αναμένουν τη λύτρωση. Πλανάται μια γενική σύγχυση, κυριαρχούν οι σοφιστές. Πού αρχίζει και πού τελειώνει η ανθρώπινη εποχή ; Να η θεματική του Σοφοκλή στην «Αντιγόνη» του. Η υπέρβαση των ορίων (η Άτη) είναι προμήνυμα και συνέπεια ΠΤΩΣΗΣ.
«Δείξον υμίν και την απολυτρωτικήν ΚΑΘΑΡΣΙΝ».
Μήπως όλα τα παραπάνω μας θυμίζουν κάτι από τη σημερινή κοινωνία; Ας παρακολουθήσουμε την «Αντιγόνη» στο ΔΙΟΝ την Κυριακή μήπως και λειτουργήσει μέσα μας ως …………………….. (την τελευταία λέξη πρόσθεσέ την ΕΣΥ φίλε αναγνώστη !!!)
Θανάσης Μπίντας
