Το μέλλον βρίσκεται στην αστική διακυβέρνηση

232

Στην κορυφή των εκθετικών τάσεων και ραγδαίων αυξήσεων ανά τον κόσμο βρίσκεται ένα φαινόμενο που σπάνια συναντά κανείς στις ατζέντες των παγκόσμιων φόρουμ: η εκρηκτική εξάπλωση των πόλεων. Πάνω από το ήμισυ της ανθρωπότητας κατοικεί ήδη σε κάποιο αστικό κέντρο, ενώ δίχως στατιστική αμφιβολία μέχρι το 2050 το ποσοστό θα ξεπεράσει τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού. Μερικοί σοκαριστικοί αριθμοί αρκούν για να χρωματίσουν το μέγεθος της πυρετώδους αστικής εξάπλωσης. Στην Κίνα, περίπου 300 εκατομμύρια κάτοικοι αναμένεται να μετακινηθούν σε κάποια μεγαλούπολη στα επόμενα 15 χρόνια, και για την ένταξή τους στον αστικό ιστό η κυβέρνηση καλείται να οικοδομήσει, έως το 2028, το ισοδύναμο ολόκληρης της κτιριακής υποδομής των ΗΠΑ. Παγκοσμίως, οι πόλεις συμβάλλουν στο 90% της πληθυσμιακής αύξησης, το 80% των ρύπων του διοξειδίου του άνθρακα, και το 75% της ενεργειακής κατανάλωσης.

Ενώ εκατοντάδες ζούγκλες από σκυρόδεμα ξεπηδούν σε κάθε γωνιά του πλανήτη, και ενώ οι πόλεις εξελίσσονται σε ισχυρότερους πληθυσμιακούς μαγνήτες απ’ ό,τι στο παρελθόν, μια ατέλειωτη λίστα από προκλήσεις απασχολεί το σύστημα της αστικής διακυβέρνησης. Ο συνωστισμός ανατρέπει τα δεδομένα στην αγορά των ακινήτων, η κυκλοφορία γίνεται σταδιακά πιο εφιαλτική και οι συνθήκες υγιεινής βρίσκονται σε κατακόρυφη πτώση ακόμη και σε ανεπτυγμένες μεγαλουπόλεις του δυτικού κόσμου όπως το Λονδίνο και η Νέα Υόρκη.

Παράλληλα, όμως, υπάρχει και η θετική πλευρά: η εδραίωση του αστικού μοντέλου διαβίωσης αποτελεί και μια μεγάλη ευκαιρία για την ανθρωπότητα να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της με αμεσότητα και συλλογικότητα. Ηδη σε δεκάδες πόλεις του κόσμου, τα αυτοκίνητα έχουν αρχίσει να αντικαθίστανται από κοινόχρηστα ποδήλατα, ενώ στην Κίνα, η απόφαση του μεγιστάνα Ζονγκ Κονγκρόγκ να μαζεύει καθημερινά τα σκουπίδια της γειτονιάς του έχει εξελιχθεί σε μαζικό κοινωνικό φαινόμενο. Μαζί με τους ουρανοξύστες υψώνεται και η έννοια μιας πιο εδραιωμένης αστικής συνείδησης, χάρη στην τεχνολογία και τη σύγχρονη επικοινωνία: εκατοντάδες εργαλεία και εφαρμογές δίνουν την ευκαιρία στις τοπικές κοινότητες να συμμετάσχουν στον δημόσιο βίο, επηρεάζοντας τις αποφάσεις που καθορίζουν τη ζωή στις γειτονιές τους.

Καθώς η αστική διακυβέρνηση εξελίσσεται στο κυρίαρχο μοντέλο επίλυσης των προβλημάτων του μέλλοντος, είναι μια καλή ευκαιρία να στρέψουμε την προσοχή μας σε τρία ζητήματα που απασχολούν τις πόλεις του σήμερα: τη ραγδαία εξάπλωση των βραχυπρόθεσμων ενοικιάσεων, την έλλειψη χώρων πρασίνου και το κυκλοφοριακό ζήτημα στην καρδιά των αστικών κέντρων. Με μια σειρά ρυθμίσεων και δημιουργικών λύσεων, οι πόλεις του κόσμου απαντούν με κοινό βασικό άξονα τη συλλογικότητα. «Η αστική εξάπλωση είναι μια ευκαιρία για μια μετατόπιση στην ανθρώπινη συνειδητότητα», δήλωσε πρόσφατα η πρύτανης της αρχιτεκτονικής σχολής του Κορνέλ, Μέιτζινγκ Γουν, εκφράζοντας την αισιοδοξία της. «Οι πόλεις, άλλωστε, δεν έχουν να κάνουν με το “εγώ” αλλά με το “εμείς”».

Οι επιπτώσεις της Αirbnb


Η άνοδος των βραχυπρόθεσμων ενοικιάσεων έχει οδηγήσει σε αύξηση των ενοικίων σε δεκάδες γειτονιές του κόσμου.

Στις αρχές της δεκαετίας, η εμφάνιση της Airbnb και του ευρύτερου φαινομένου των βραχυπρόθεσμων ενοικιάσεων έμοιαζε σχεδόν θεόσταλτη. Οι ιδιοκτήτες αποκτούσαν πλέον περισσότερο έλεγχο της περιουσίας τους, μπορούσαν να απολαύσουν το διαμέρισμά τους όποτε αυτό ήταν ελεύθερο, ενώ πολλές φορές είχαν τη δυνατότητα να κερδίσουν ακόμη περισσότερα χρήματα απ’ ό,τι προσέφερε η μακροπρόθεσμη μίσθωση.

Ωστόσο, όπως και δεκάδες άλλα φαινόμενα της δεκαετίας, ο κόσμος έχει πλέον αναθεωρήσει. Η εκθετική άνοδος της Airbnb έχει οδηγήσει σε μετεωρική αύξηση των ενοικίων σε δεκάδες γειτονίες του κόσμου –περυσινά στοιχεία της RE/MAX έδειξαν πως η τιμή ανά τετραγωνικό μέτρο στο Κουκάκι ξεπερνά πλέον τις αντίστοιχες τιμές της Εκάλης, ενώ στη Νέα Υόρκη, η ποσοτικοποίηση του αντικτύπου των βραχυπρόθεσμων ενοικιάσεων ανέρχεται σε αύξηση ύψους 400 δολαρίων τον μήνα. Φυσικά, το βάρος είναι ακόμη μεγαλύτερο στα κέντρα των πόλεων, τα οποία μαγνητίζουν τους τουρίστες εις βάρος του αστικού πληθυσμού. Πρόσφατη έρευνα του πανεπιστημίου McGill έδειξε πως ένα στα πέντε σπίτια στην καρδιά του Μόντρεαλ είναι καταχωρισμένο στις λίστες της Airbnb. «Δεν υπάρχει κομψός τρόπος να το θέσει κανείς: η Airbnb διώχνει τους κατοίκους», ανέφερε ο υπεύθυνος της έρευνας, Ντέιβιντ Γουάσμουθ.

Ο Καναδάς αποτελεί μια ενδιαφέρουσα περίπτωση, και αυτό γιατί η καθεμιά από τις μεγάλες πόλεις του υιοθέτησε πιλοτικά μια διαφορετική ρύθμιση στο πρόβλημα της ανεξέλεγκτης εξάπλωσης της Airbnb. Στο γαλλόφωνο Κεμπέκ, από το 2016, οι ιδιοκτήτες διαμερισμάτων πρέπει να αποκτήσουν ειδική άδεια για βραχυπρόθεσμη μίσθωση – ως αποτέλεσμα το φαινόμενο ποσοτικοποιείται και μετριάζεται αναλόγως. Από την άλλη, το Βανκούβερ, εδώ και έναν χρόνο, επιτρέπει τις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις μόνο στην κύρια κατοικία ενός ιδιοκτήτη, όταν αυτός λείπει σε διακοπές η επαγγελματικά ταξίδια.

Το Τορόντο απαντά με ένα μεικτό σύστημα, με τη δημιουργία ειδικών ζωνών στο πολυσύχναστο κέντρο του, στις οποίες οι βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις απαγορεύονται εξ ολοκλήρου. Η κάθε πολιτική συνοδεύεται από ξεχωριστές προκλήσεις, ωστόσο το γεγονός πως το πρόβλημα αντιμετωπίζεται από την τοπική αυτοδιοίκηση συνοδεύεται από δύο κοινά πλεονεκτήματα: την αμεσότητα στην εφαρμογή και τη βελτίωση χάραξης πολιτικής μέσω του πειραματισμού και των συγκριτικών αναλύσεων.

«Μονόδρομος» η πεζοδρόμηση


Στο κέντρο του Οσλο οι δρόμοι είναι γεμάτοι χαμογελαστούς πεζούς και τα διαζώματα πλαισιώνονται από νεόφυτα δέντρα.

Οταν ο μέσος άνθρωπος οραματίζεται την πόλη των ονείρων του, σίγουρα η εικόνα που σχεδιάζει στον νου του δεν περιλαμβάνει μολυσμένο αέρα, μια κακοφωνία από κόρνες και εκατοντάδες οχήματα κολλημένα σε ένα ατέρμονο μποτιλιάρισμα. Παρ’ όλα αυτά, οι προσπάθειες των σύγχρονων πόλεων να μετατοπίσουν τα μοντέλα μεταφοράς τους μακριά από τα αυτοκίνητα έχουν υπάρξει πολύ πιο δύσκολες από ό,τι αναμενόταν. Οι πολίτες του ανεπτυγμένου κόσμου εξακολουθούν να γυρνούν την πλάτη τους στα μέσα μαζικής μεταφοράς, ενώ οι μαγαζάτορες αντιστέκονται σθεναρά στις πεζοδρομήσεις, υπό τον φόβο των προσωρινών εργοταξιακών αναταράξεων και της δυσκολίας παράδοσης εμπορευμάτων.

Μια ενδιαφέρουσα εναλλακτική έρχεται από το νορβηγικό Οσλο –την «πράσινη πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2019»–, το οποίο υιοθέτησε μια τολμηρή στρατηγική πεζοδρόμησης του γραφικού κέντρου του. Το 2015, όταν ένας προοδευτικός πολιτικός συνασπισμός ανέλαβε την πλειοψηφία στο δημοτικό συμβούλιο, ο δήμος ζήτησε την πλήρη απαγόρευση των αυτοκινήτων στο ιστορικό κέντρο, γεγονός που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις ακόμη και από τους συνήθως μετριοπαθείς Σκανδιναβούς. Επειτα από την κατακραυγή, η τοπική κυβέρνηση ακολούθησε μια πιο έξυπνη προσέγγιση: την αφαίρεση όλων των σημείων στάθμευσης στο κέντρο και την αντικατάστασή τους με υπόγεια σημεία στάθμευσης στην περιφέρειά του. Η σταδιακή προσέγγιση λειτούργησε και από το 2017 οι κάτοικοι είχαν ήδη εκτιμήσει το μεταμορφωμένο κέντρο τους και ήταν έτοιμοι να αγκαλιάσουν τη μαζική πεζοδρόμηση.

Η επιτυχία της πεζοδρόμησης του Οσλο οφείλεται πάνω απ’ όλα σε μια ολιστική μεταμόρφωση του συστήματος μεταφορών αντί για δεκάδες σποραδικές προσπάθειες. Παράλληλα με την πεζοδρόμηση, η τοπική αυτοδιοίκηση αύξησε σημαντικά τα δρομολόγια του τραμ και των λεωφορείων, ενώ αποφάσισε να μειώσει την τιμή των εισιτηρίων στο ιστορικό κέντρο. Επιπλέον, μέσω της παροχής γενναιόδωρων επιδοτήσεων, ο δήμος προώθησε τη χρήση κοινόχρηστων ηλεκτρικών ποδηλάτων για τις κοντινές αποστάσεις. Πλέον, μόλις τέσσερα χρόνια μετά, το κέντρο του Οσλο είναι αγνώριστο: οι δρόμοι είναι γεμάτοι χαμογελαστούς πεζούς, τα διαζώματα πλαισιώνονται από νεόφυτα δέντρα, ενώ στη θέση των γιγάντιων λεωφορείων συναντά κανείς χαριτωμένα ποδήλατα με το λογότυπο της DHS.

Πράσινοι χώροι και συλλογικές φάρμες στις… ταράτσες κτιρίων


Χιλιάδες ταράτσες μεγαλουπόλεων έχουν αρχίσει να μετατρέπονται σε πάρκα με εντυπωσιακή θέα.

Οσο αυξάνεται η συσσώρευση πληθυσμού στις πόλεις του κόσμου, τόσο πιο μεγάλη γίνεται και η ανάγκη για ανάπτυξη των πάρκων και των πράσινων αστικών χώρων. Δυστυχώς, μαζί με την αναγκαιότητα αυξάνονται και οι δυσκολίες.

Η αμείλικτη εξάπλωση του τσιμέντου καθώς και η προϋπάρχουσα ρυμοτομία αρκετών πόλεων κάνει την οικοδόμηση νέων πάρκων πρακτικά αδύνατη. Ωστόσο, εκεί όπου η οριζόντια ανάπτυξη των πράσινων χώρων αντιμετωπίζει προκλήσεις, υπάρχει ένας νέος, δημιουργικός τρόπος: η κάθετη επέκταση. Πράγματι, χιλιάδες ταράτσες μεγαλουπόλεων από τη Νέα Υόρκη μέχρι τη Σεούλ έχουν αρχίσει να μετατρέπονται σε πάρκα και αστικές φάρμες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η φουτουριστική Σιγκαπούρη, όπου η λύση των πράσινων ταρατσών αποδείχθηκε ιδιαίτερα χρήσιμη.

Απλωμένη σε έκταση μόλις 720 τετραγωνικών χιλιομέτρων, αλλά φιλοξενώντας σχεδόν έξι εκατομμύρια κατοίκους, η μεγαλούπολη έχει ελάχιστο διαθέσιμο έδαφος για καλλιέργειες και πράσινους χώρους, και η πλειονότητα των τροφίμων που καταναλώνει εισάγεται από τις γειτονικές χώρες. Ωστόσο, τα τελευταία πέντε χρόνια το επιχειρηματικό οικοσύστημα της Σιγκαπούρης έστρεψε την προσοχή του στις κορυφές των κτιρίων της, χτίζοντας δεκάδες πράσινες στέγες και φυλλώδεις κήπους. Με την χρήση της έξυπνης υδροπονίας και αγροτεχνολογίας, δεκάδες ταράτσες μετατράπηκαν σε συλλογικές αστικές φάρμες, οι οποίες απασχολούν τους κατοίκους που ενδιαφέρονται για παραπάνω εισόδημα, ενώ ταυτόχρονα εξοπλίζουν τα τοπικά εστιατόρια και μπαρ με εγχώρια προϊόντα.

Η ασυνήθιστη συνύπαρξη του πράσινου στοιχείου με τους κατακόρυφους ουρανοξύστες έχει εξελιχθεί σε σήμα κατατεθέν της ασιατικής πόλης – οι εντυπωσιακοί «Κήποι του Κόλπου», για παράδειγμα, μαγνητίζουν κάθε χρόνο χιλιάδες τουρίστες. «Η αγάπη για τα πάρκα ανήκει πλέον στον πυρήνα της εθνικής ταυτότητας της Σιγκαπούρης», ανέφερε πρόσφατα ο Ντέσμοντ Λι, υφυπουργός Εθνικής Ανάπτυξης της πόλης-κράτους. Μαζί με τη νέα οικολογική συνείδηση, οι πράσινες ταράτσες φέρνουν στην πόλη και νέο πληθυσμό: 53 νέα είδη πουλιών και 57 σπάνια είδη πεταλούδων βρίσκονται πλέον στις κορυφές των ψηλών κτιρίων της Σιγκαπούρης, ατενίζοντας από ψηλά την εντυπωσιακή μεγαλούπολη.

Πηγή: kathimerini.gr