Ο Άγιος Μεγαλομάρτυρας Μάμας ο θαυματουργός, γεννήθηκε στην Παφλαγονία από γονείς χριστιανούς, τον Θεόδοτο και τη Ρουφίνα. Για την αγάπη τους στο Χριστό και την Εκκλησία, συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν. Προτού πεθάνουν από τις διάφορες κακουχίες και τα βασανιστήρια, η Ρουφίνα έφερε στη ζωή το Μάμα, ο οποίος από βρέφος βίωσε την ορφάνια.
Μία πλούσια χριστιανή γυναίκα ανέλαβε την ανατροφή του. Επειδή το βρέφος συνήθιζε να καλεί τη γυναίκα αυτή «μάμα», ονομάστηκε Μάμας. Σε ηλικία 15 χρονών συνελήφθη από ειδωλολάτρες και υποβλήθηκε σε βασανιστήρια, λόγω της γενναίας δράσης του.
Η εμπειρία της φυλακής και η γνώση ότι είναι γόνος μαρτύρων, τού έδιναν θάρρος και δύναμη να αντέχει τα βάσανα και τις ταλαιπωρίες. Αρχικά τού κρέμασαν σιδερένια ράβδο στο λαιμό και τον έριξαν στη θάλασσα. Σώθηκε όμως και στη συνέχεια τον έριξαν σε αναμμένο καμίνι, από το οποίο και πάλι βγήκε σώος. Έπειτα τον έριξαν στα άγρια θηρία, τα οποία δεν τον άγγιξαν, αντίθετα του έδειχναν αγάπη.
Σύμφωνα με την παράδοση, ένα λιοντάρι δέχθηκε τον Άγιο Μάμα στην πλάτη του και τον μετέφερε μακράν των άλλων θηρίων, εξού και η θεματογραφία της αγιογράφησής του. Τελικά, τον εκτέλεσαν με τρίαινα, παραδίδοντας έτσι το πνεύμα του στο δικαιοκρίτη Θεό.
Όπως τονίζει το Συναξάρι: «Ἀκμαῖος ὢν Τριάδος εἰς πίστιν Μάμας, Ἀκμαῖς τριαίνης καρτερεῖ τετρωμένος».
