Ο Τρύφων γεννήθηκε στη Λάμψακο της Φρυγίας (σημερινό Λαψέκι Τουρκίας) και έζησε στα χρόνια των Ρωμαίων αυτοκρατόρων Γορδιανού Γ’ (238-244), Φιλίππου του Άραβος (244-249) και Δεκίου (249-251).
Προερχόταν από φτωχή οικογένεια και στην παιδική του ηλικία έβοσκε χήνες για να ζήσει. Συγχρόνως, όμως, μελετούσε με ζήλο την Αγία Γραφή και εκτελούσε με ευλάβεια τα θρησκευτικά του καθήκοντα.
Στην πορεία του χρόνου άρχισε να γίνεται γνωστός για τις θαυματουργικές του ικανότητες. Θεράπευε αρρώστους και δαιμονισμένους, και η φήμη του έφθασε μέχρι τη Ρώμη. Ο αυτοκράτορας Γορδιανός τον παρακάλεσε να θεραπεύσει την άρρωστη κόρη του και ο Τρύφων ανταποκρίθηκε με επιτυχία. O Γορδιανός προσπάθησε να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του, προσφέροντάς του αξιώματα και χρήματα, τα οποία όμως ο Άγιος αρνήθηκε.
Τον Ιανουάριο του 250, ο αυτοκράτορας Δέκιος εξαπέλυσε άγριους διωγμούς κατά των χριστιανών. Ο Τρύφων συνελήφθη και οδηγήθηκε ενώπιον των ρωμαϊκών αρχών στη Νίκαια της Βιθυνίας. Εκεί, του ζητήθηκε να απαρνηθεί τη χριστιανική πίστη του και όταν αυτός αρνήθηκε, υποβλήθηκε σε μια σειρά από φρικτά βασανιστήρια.
Στην αρχή κατατρύπησαν το σώμα του με σπαθιά, έπειτα τον έδεσαν από τα πόδια σε άλογα και τον έσυραν σε δύσβατες και πετρώδεις τοποθεσίες, στη συνέχεια τον έσυραν γυμνό πάνω σε σιδερένια καρφιά και τέλος του καψάλισαν τα πλευρά με λαμπάδες. Του έδωσαν μια τελευταία ευκαιρία και όταν και πάλι αρνήθηκε να αποκηρύξει την πίστη του, τον αποκεφάλισαν.
Γιατί ο Άγιος Τρύφων θεωρείται προστάτης των αμπελουργών
Ο Άγιος Τρύφων είναι ο άγιος που προστατεύει όσους ασχολούνται με τη γεωργία. Την 1η Φεβρουαρίου, ανήμερα της γιορτής του Αγίου Τρύφωνος, ειδικά οι αμπελουργοί δεν κλαδεύουν και ραντίζουν τα κλήματα με αγιασμό. Στη Μακεδονία τον λένε και Αϊ-Τρίφυλλα γιατί βοηθά το τριφύλλι να βλαστήσει, ενώ θεωρείται ότι προστατεύει και τους αγρούς από τα τρωκτικά, τις κάμπιες και τα άλλα ζωύφια.
Ο Άγιος Τρύφων υπήρξε δημοφιλής τόσο όσο ήταν ακόμη στη ζωή όσο και μετά το μαρτύριό του. Παρόλο που πουθενά στο Συναξάρι δεν αναφέρονται επεισόδια από το βίο ή τα θαύματά του, που να τον συνδέουν με το αμπέλι και το κρασί, θεωρείται προστάτης των αμπελουργών. Παρουσιάζεται μάλιστα στις νεώτερες αγιογραφίες να κρατά κλαδευτήρι. Άλλωστε η εορτή του Αγίου τον Φεβρουάριο συμπίπτει με την περίοδο κατά την οποία αρχίζει η σημαντικότερη αμπελουργική φροντίδα που είναι το κλάδεμα.
Οι αμπελουργοί της Βόρειας Ελλάδας τιμούν τον Άγιο με πλήθος εθιμικών πρακτικών και γιορτών, τις οποίες επιθυμούν να καταγράψουν οι Δρόμοι του Κρασιού.
Ιερά Λείψανα:
Η Κάρα του Αγίου βρίσκεται στη Μονή Ξενοφώντος Αγίου Όρους.
Μέρη της Κάρας του Αγίου βρίσκονται στη Μητρόπολη Άρτης και τις Μονές Μεγ. Σπηλαίου Καλαβρύτων και Ζωοδόχου Πηγής Άνδρου.
Η δεξιά (πλήν της παλάμης) του Αγίου βρίσκεται στη Μονή Κωνσταμονίτου Αγίου Όρους.
Μέρος της δεξιάς του Αγίου βρίσκεται στη Μονή Βατοπεδίου Αγίου Όρους.
Η δεξιά παλάμη του Αγίου βρίσκεται στη Μονή Προυσού Εὐρυτανίας.
Τεμάχια της δεξιάς και 9 άλλα τεμάχια του Αγίου βρίσκονται στη Μονή Παντοκράτορος Αγίου Όρους.
Ένας βραχίονας του Αγίου βρίσκεται στη Μονή Φρασινέϊ Ρουμανίας.
Μέρος χειρός του Αγίου βρίσκεται στη Μητρόπολη Θηβών και Λεβαδείας.
Μία πτέρνα του Αγίου βρίσκεται στη Μονή Διονυσίου Αγίου Όρους.
Μέρος του αριστερού ποδός του Αγίου βρίσκεται στη Μονή Παντελεήμονος Αγίου Όρους.
Αποτμήματα του Ιερού Λειψάνου του Αγίου βρίσκονται στις Μονές Κορνοφωλιάς Έβρου, Γουμένισσας Κιλκίς, Οσίου Διονυσίου Λιτοχώρου, Θεοτοκιού Άρτης, Κορώνας Καρδίτσας, Κοιμ. Θεοτόκου Λιγοβιτσίου Αιτωλοακαρνανίας, Αμπελακιώτισσας Ναυπακτίας, Σαγματά Βοιωτίας, Πεντέλης Αττικής, Νταού Πεντέλης, Οσίου Θεοδοσίου Άργους, Χρυσοπηγής Δίβρης Ηλείας, Βουλκάνου Μεσσηνίας, καθώς και Κουτλουμουσίου, Καρακάλου και Δοχειαρίου Αγίου Όρους.
