12 Δεκεμβρίου: του Αγίου Σπυρίδωνος – προστάτης των φτωχών και αμαρτωλών

333

Ο Άγιος Σπυρίδων γεννήθηκε το 270 μ.Χ. στο τώρα κατεχόμενο χωριό Άσσια (Άσκια) της Κύπρου (και όχι στην Τριμυθούντα – σημερινή Τρεμετουσιά – όπως γράφουν πολλοί) από οικογένεια βοσκών, που ήταν κάπως εύπορη. Αν και μορφώθηκε αρκετά δεν άλλαξε επάγγελμα. Συνέχισε και αυτός να είναι βοσκός.

Σαν χαρακτήρας, ο Άγιος, ήταν απλός, αγαθός, γεμάτος αγάπη για τον πλησίον του. Τις Κυριακές και τις γιορτές, συχνά έπαιρνε τους βοσκούς και τους οδηγούσε στους ιερούς ναούς, και κατόπιν τους εξηγούσε την ευαγγελική ή την αποστολική περικοπή. Ο Θεός τον ευλόγησε να γίνεται συχνά προστάτης χήρων και ορφανών.

Νυμφεύθηκε ευσεβή σύζυγο και απέκτησε μια κόρη, την Ειρήνη. Γρήγορα, όμως, η σύζυγός του πέθανε. Για να επουλώσει το τραύμα του ο Σπυρίδων αφοσιώθηκε ακόμα περισσότερο στη διδαχή του θείου λόγου.

Μετά από πολλές πιέσεις, χειροτονήθηκε ιερέας. Και πράγματι, υπήρξε αληθινός ιερέας του Ευαγγελίου, έτσι όπως τον θέλει ο θείος Παύλος: «Ἀνεπίληπτον, νηφάλιον, σώφρονα, κόσμιον, φιλόξενον, διδακτικόν, τέκνα ἔχοντα ἐν ὑποταγῇ μετὰ πάσης σεμνότητας» (Α’ προς Τιμόθεον γ’ 2-7). Δηλαδή ακατηγόρητο, προσεκτικό, εγκρατή, σεμνό, φιλόξενο, διδακτικό, και να έχει παιδιά που να υποτάσσονται με κάθε σεμνότητα. Έτσι και ο Σπυρίδων, τόσο σωστός υπήρξε σαν ιερέας, ώστε όταν χήρεψε η επισκοπή Τριμυθούντος στην Κύπρο, δια βοής λαός και κλήρος τον εξέλεξαν επίσκοπο.

Από τη θέση αυτή ο Σπυρίδων προχώρησε τόσο πολύ στην αρετή, ώστε τον αξίωσε ο Θεός να κάνει πολλά θαύματα.

Να σημειώσουμε εδώ ότι ο Άγιος Σπυρίδων με το κύρος της αγίας και ηθικής ζωής του στην Α’ Οικουμενική σύνοδο, που έγινε στη Νίκαια της Βιθυνίας (Μικρά Ασία) και στην οποία συμμετείχε, κατατρόπωσε τους Αρειανούς και αναδείχτηκε από τους λαμπρούς υπερασπιστές της Ορθόδοξης πίστης. Μάλιστα, όπως αναφέρει η παράδοση, αφού μίλησε για λίγο, κατόπιν έκανε το σημείο του Σταυρού και με το αριστερό χέρι, που κρατούσε ένα κεραμίδι, εις τύπον της Αγίας Τριάδος είπε: «Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρός» και έκανε να φανεί προς τα επάνω απ’ το κεραμίδι φωτιά, δια της οποίας είχε ψηθεί αυτό. Όταν δε είπε: «Καὶ τοῦ Υἱοῦ», έρρευσε κάτω νερό, δια του οποίου ζυμώθηκε το χώμα του κεραμιδιού. Και όταν πρόσθεσε: «Καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» έδειξε μέσα στη χούφτα του μόνο το χώμα που απέμεινε.

Ο Άγιος Σπυρίδων κοιμήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου του 350 μ.Χ.

Άγιος Σπυρίδωνας Κέρκυρα 

Με τις καμπάνες να χτυπούν από άκρη σε άκρη σε όλο το νησί «ξύπνησε» σήμερα η Κέρκυρα που γιορτάζει τον προστάτη της Άγιο Σπυρίδωνα.

Σε κάθε σπίτι τιμά σήμερα τη γιορτή του και κάποιος Σπύρος ή Σπυριδούλα, καθώς είθισται οι Κερκυραίοι να δίνουν το όνομα του Αγίου τους σε ένα από τα παιδιά τους.

Οι εορταστικές εκδηλώσεις κρατούν τρεις μέρες, ενώ το Ιερό άφθαρτο σκήνωμα του Αγίου Σπυρίδωνα τοποθετείται όρθιο στη θύρα της Αγίας Λάρνακας προκειμένου να το προσκυνήσουν όλοι οι πιστοί.

Κάποτε την ημέρα αυτή ερχόταν τουρίστες από όλο τον κόσμο για να πάρουν την ευλογία του Αγίου, αλλά τα τελευταία χρόνια λόγω της πανδημίας του κοροναϊού η προσέλευση έχει μειωθεί αισθητά.

Ο ομώνυμος ναός του Αγίου Σπυρίδωνα που χτίστηκε το 1589, παραμένει όπως το θέλει η παράδοση ανοιχτός όλο το 24ωρο, ενώ το έθιμο θέλει να μοιράζονται σε όλο το νησί οι «τηγανίτες του Αγιού», που είναι «λουσμένες» από μπόλικη άχνη και κανέλα. Έχουν σχήμα τεράστιας μπάλας και είναι τόσο χορταστικές και νόστιμες που έχουν γίνει ευρέως γνωστές σε όλη την Ελλάδα, αλλά και την υφήλιο.

Το ιερό σκήνωμα του Αγίου Σπυρίδωνα που ήταν, ο επίσκοπος Τριμυθούντος Κύπρου, μεταφέρθηκε από την Κωνσταντινούπολη στο νησί της Κέρκυρας το 1456, τρία χρόνια μετά την άλωση της Πόλης από τους Τούρκους, από τον ιερέα Γρηγόριο Πολύευκτο, μαζί με το Σκήνωμα της Αγίας Θεοδώρας της Αυγούστας.

Σύμφωνα με την θρησκευτική παράδοση ο Άγιος Σπυρίδωνας έσωσε πολλές φορές το νησί, από πολλές επιδημίες, τον λιμό, αλλά και από την πολιορκία των Οθωμανών, για αυτό και τον τιμούν ιδιαίτερα με πολλές λιτανείες που γίνονται καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, με την ιδιαιτερότητα σήμερα, ανήμερα της εορτής του, να παραμένει στο Ιερό ναό ώστε να υποδέχεται τους πιστούς του για ευλογία.

Τα πασουμάκια του Αγίου

Απ’ τ’ άγιου Σπυρίδωνα σπυρί-σπυρί μεγαλώνει η μέρα” έλεγαν οι παλιοί…

Έπειτα απ’ τη γιορτή του Αϊ-Νικόλα, στις 12 Δεκεμβρίου έρχεται ο Αϊ-Σπυρίδωνας, για τον οποίο ο λαός μας πιστεύει πως θεραπεύει τα σπυριά και διώχνει την πανούκλα.

Κι ακόμα, πιστεύουν ότι είναι ο βοηθός του Αϊ-Νικόλα σε στεριές και θάλασσες και χαλάει τα παπούτσια του τρέχοντας εδώ κι εκεί να βοηθήσει αυτούς που κινδυνεύουν.

Δεν σταματάνε κι οι δυο τούτοι Άγιοι, λέει ο λαός μας. Πάντοτε βρίσκονται κάπου και βοηθούν, βοηθούν αυτούς που κινδυνεύουν στα ανοιχτά πέλαγα και δέρνονται στα αρμυρονέρια της θάλασσας.

Ο άγιος Σπυρίδωνας πολλές φορές βγαίνει από την εκκλησιά του στην Κέρκυρα, που είναι το λείψανό του, και γυρίζει τη θάλασσα και τη στεριά, για να κάμει καλά και να βοηθήσει εκείνους που τον επικαλούνται.

Γι’ αυτό χαλάει τα υποδήματά του, και είναι αναγκασμένοι να του τ’ αλλάζουν κάθε τόσο.

Κομματάκια από τα πασουμάκια του Αγίου Σπυρίδωνος γίνονται φυλαχτά και μοιράζονται στους πιστούς που πηγαίνουν να προσκυνήσουν τη χάρη του.

Έθιμα τηγανίτες 

Το έθιμο της τηγανίτας στην Κέρκυρα, χάνεται στα βάθη των αιώνων, όμως η γεύση παραμένει αναλλοίωτη, με τους επισκέπτες του νησιού να δηλώνουν «πως είναι οι καλύτεροι λουκουμάδες που έχουν γευτεί ποτέ τους».

Οι πιστοί θα ομολογήσουν πως «αυτό γίνεται γιατί είναι ευλογημένοι από τον Άγιο», ενώ οι νεότεροι θα πουν πως «οι τηγανίτες της Κέρκυρας γίνονται με αγνά υλικά και αποτελούν έμβλημα για τον τόπο».

Όπως και να ‘χει είναι ένα έθιμο παρακαταθήκη που άφησαν οι προγενέστεροι και έχει υιοθετηθεί από όλες τις οικογένειες του νησιού.

Από στόμα σε στόμα, το έθιμο φέρεται πως ξεκινά όταν το νησί βρισκόταν υπό κατοχή των Ενετών, οι οποίοι έδειχναν ιδιαίτερο σεβασμό στον Άγιο Σπυρίδωνα. Τα χρόνια όμως τότε ήταν αρκετά δύσκολα για τους περισσότερους Κερκυραίους, που δεν ανήκαν στην αστική τάξη ή δεν ήταν οι οικογένειες τους εγγεγραμμένες στο Χρυσή Βίβλο, γνωστή σε όλους ως Λίμπρο ντ’ Όρο (Libro d’Oro).

Η πείνα «μάστιζε» τον απλό λαό, όμως ενθάρρυνε την πίστη του στον Άγιο. Έτσι παραμονή της γιορτής του, οι Κερκυραίες έκαναν τις τηγανίτες, κυρίως με αλεύρι και νερό και λιγοστό αραιωμένο με νερό μέλι, προκειμένου να τις μοιράσουν σε όλους τους πιστούς που θα ξενυχτούσαν στο πλάι του Αγίου Σπυρίδωνα και έπρεπε να αντέξουν την αγρυπνία, το «βεγγιόλι», όπως λένε στο νησί.

Η συνταγή πάντως της τηγανίτας κρατιέται από τότε ως επτασφράγιστο μυστικό. Άλλοι λένε ότι βασίζεται στο φρέσκο βούτυρο της περιοχής και γίνεται τόσο νόστιμη, ενώ άλλοι ισχυρίζονται πως το τοπικό μέλι είναι που κάνει τη διαφορά.

Tο έθιμο θέλει κάθε χρόνο, παραμονή του Αγίου Σπυρίδωνα, στις 11 Δεκεμβρίου, η Ένωση Προσκόπων Κέρκυρας να προετοιμάζει, μαζί με τους εθελοντές, εκατοντάδες τηγανίτες και αυτές να μοιράζονται δωρεάν σε όλο τον κόσμο ντόπιους και επισκέπτες. Ανήμερα της γιορτής του Αγίου Σπυρίδωνα, το έθιμο κορυφώνεται. Όλα τα σπίτια μοσχομυρίζουν τηγανίτες, ενώ οι πλανόδιοι έχουν και αυτοί την τιμητική τους, γιατί η ζεστή τηγανίτα της Κέρκυρας τρώγεται από το πρωί.

Το έθιμο της «τηγανίτας του Αγιού» στην Κέρκυρα, έχει «ταξιδέψει» σε όλα τα πλάτη της γης, όχι μόνο από όσους τη δοκίμασαν και τους έμεινε αξέχαστη, αλλά γιατί έγινε και ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους, χάρη στην ευαισθητοποίηση νέων ανθρώπων του νησιού, κατακτώντας έτσι την Ελλάδα, την Αφρική, το Λονδίνο, τη Φρανκφούρτη, το Βερολίνο, ακόμη και το Μπαγκλαντές, ενώ σύντομα αναμένεται να εγγραφεί και στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας.