Τη Γέννηση της Υπεραγίας Θεοτόκου εορτάζει σήμερα, 8 Σεπτεμβρίου, η Εκκλησία μας. Οι γονείς της Υπεραγίας Θεοτόκου, ονομάζονταν Ιωακείμ και Άννα.
Επειδή ο Άγιος Ιωακείμ και η Αγία Άννα ήταν άτεκνοι διότι η Άννα ήταν στείρα, παρακαλούσαν για πολλά χρόνια το Θεό να τους χαρίσει ένα παιδί, με την υπόσχεση ότι το παιδί που θα γεννηθεί, θα το αφιερώσουν σε Αυτόν.
Ύστερα από πολλές προσευχές πολλών χρόνων, ο λόγος της προσευχής τους εισακούστηκε από τον Παντοδύναμο και έτσι έστειλε τον Αρχάγγελο Γαβριήλ να Της ανακοινώσει ότι θα συλλάβει και θα γεννήσει «Παιδί Άγιο». Πράγματι, η Αγία Άννα συνέλαβε, και γέννησε τη Βασίλισσα του κόσμου. Η Εκκλησία μας εορτάζει το γεγονός αυτό της συλλήψεως στις 9 Δεκεμβρίου.
Έτσι, λοιπόν, έγινε η σύλληψη και γεννήθηκε η Υπεραγία Θεοτόκος. Γεννήθηκε σε εννέα μήνες και ναι μεν ήταν καρπός της υποσχέσεως του Θεού, αλλά έγινε με σπέρμα ανδρός, με τη συνεύρεση των γονέων Της.
Μόνο ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός γεννήθηκε από την Παναγία μας με τρόπο ανέκφραστο και ανερμήνευτο, όπως Εκείνος μόνο γνωρίζει, χωρίς να υπάρχει το σαρκικό θέλημα.
Σύμφωνα με την παράδοση, η Παναγία γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ. Μάλιστα οι πατέρες της αγιοταφικής αδελφότητας δείχνουν στους προσκυνητές τον τόπο γέννησης της Θεοτόκου, που βρίσκεται κοντά στην προβατική κολυμβήθρα. Ονομάστηκε Μαριάμ που σημαίνει Κυρία, Ελπίδα. Όταν η Κυρία Θεοτόκος έφτασε στην ηλικία των τριών ετών, Την πήγαν οι γονείς Της (σύμφωνα με την υπόσχεσή τους στον Θεό) στο Ναό, και την παρέδωσαν στους ιερείς.
Σύμφωνα με το έθιμο, τη συνόδευσαν λαμπαδοφορούσες «παρθέναι των Εβραίων». Αφού Την παρέλαβε ο ιερέας και Προφήτης Ζαχαρίας, πατέρας του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, κινούμενος από τη Θεία Χάρη, Την οδήγησε στο εσωτερικό και Αγιώτερο μέρος του Ναού, στα Άγια των Αγίων.
Εκεί έζησε δώδεκα χρόνια και αξιωνόταν καθημερινά να ζει και να υποδέχεται Θείες φανερώσεις, ενώ ο Αρχάγγελος Γαβριήλ Της έφερνε συνεχώς Ουράνια τροφή. Έτσι, ζώντας μέσα στο χώρο της Αγιότητας, ετοιμαζόταν ο «έμψυχος ναός εις κατοίκησιν του Κυρίου».
Σήμερα γιορτάζουν ο Παναγιώτης, η Μαρία, ο Μαριανός, η Μαριανή, η Δέσποινα, ο Τσαμπίκος και η Τσαμπίκα. Πολλοί ναοί ανά την Ελλάδα είναι αφιερωμένοι στο Γενέθλιον της Θεοτόκου.
Είναι γνωστό ότι τα τέσσερα Ευαγγέλια δεν παρέχουν πληροφορίες για την καταγωγή και τη γέννηση της Θεοτόκου. Τις σχετικές πληροφορίες τις αντλούμε από το απόκρυφο Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου (2ος αιώνας), σύμφωνα με το οποίο η Θεοτόκος γεννήθηκε στα Ιεροσόλυμα με θαυματουργικό τρόπο από μια ενάρετη γηραιά γυναίκα, ονόματι Άννα (εξελληνισμένος τύπος του εβραϊκού Χάνα = εύνοια, χάρη), μετά από επίμονες δεήσεις προς τον Θεό, αυτής και του συζύγου της Ιωακείμ. Η Άννα ήταν στείρα και συνεπώς άτεκνη, γεγονός που εθεωρείτο ντροπή στην ιουδαϊκή κοινωνία της εποχής της.
Στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους ήταν γνωστές παρόμοιες διηγήσεις για τη γέννηση της Παναγίας και από το απόκρυφο Ευαγγέλιο του Ψευδο-Ματθαίου. Μετά την καταδίκη από την 3η Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου (431) της αίρεσης του Νεστοριανισμού, η οποία απέρριπτε, μεταξύ άλλων, το όνομα και τη συμμετοχή της Θεοτόκου στο σωτηριώδες έργο του Χριστού, οι διηγήσεις αυτές άρχισαν να ενσωματώνονται στη λατρεία της Εκκλησίας με τη μορφή των θεομητορικών εορτών.
Η καθιέρωση της γιορτής
Η γιορτή της γέννησης της Θεοτόκου καθιερώθηκε για πρώτη φορά στα τέλη του 5ου αιώνα ή στις αρχές του 6ου αιώνα στα Ιεροσόλυμα και από εκεί διαδόθηκε σε όλη τη χριστιανική Ανατολή. Η εισαγωγή της στη Ρώμη έγινε στα τέλη του 7ου αιώνα από Έλληνες μοναχούς που κατέφυγαν στην Ιταλία μετά τους διωγμούς των Αράβων. Πρώτος ο πάπας Σέργιος Α’ (687-701) την καθιέρωσε ως επίσημη γιορτή και την περιέλαβε μαζί με άλλες θεομητορικές εορτές στο εορτολόγιο της Δυτικής Εκκλησίας. Τον 11ο αιώνα η γιορτή της γέννησης της Θεοτόκου είχε επικρατήσει σε ολόκληρη τη Χριστιανοσύνη.
Η γιορτή κατέχει σημαντική θέση στην υμνογραφία της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας. Εξέχοντες υμνογράφοι (Σέργιος και Στέφανος Αγιοπολίτες, Γερμανός Α’ Κωνσταντινουπόλεως, Ρωμανός ο Μελωδός, Ιωσήφ Υμνογράφος) έχουν γράψει ιδιόμελα, κανόνες και κοντάκια, που ψάλλονται κατά την ημέρα της γιορτής. Παράλληλα, οι διηγήσεις για τη γέννηση της Θεοτόκου έχουν καταλάβει εξέχουσα θέση στην εκκλησιαστική ζωγραφική. Εικόνες εκλεκτής τέχνης βρίσκονται στο Άγιο Όρος, στον Μυστρά και την Κρήτη, ενώ αξιολογότατα μωσαϊκά υπάρχουν στη Μονή του Δαφνίου (Αθήνα) και στο τζαμί Καχριέ στην Κωνσταντινούπολη.
