Ένα ιδιότυπο… Grexit εργατών γης παρατηρείται τον τελευταίο καιρό στην ελληνική περιφέρεια, καθώς μεγάλο μέρος αλλοδαπών (κυρίως Αλβανών και Πακιστανών, αλλά και άλλων εθνικοτήτων) εργαζομένων μεταναστεύουν σε άλλες χώρες και κυρίως τη Μεγάλη Βρετανία, την Ιταλία και τη Γερμανία με δέλεαρ τις υψηλότερες αμοιβές. Άλλοι πάλι αφήνουν τη γεωργία μετακινούμενοι προς τον τουρισμό, που επίσης παρουσιάζει μεγάλο έλλειμμα εργατικού δυναμικού, λόγω των υψηλότερων αμοιβών.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση μεγάλου χωριού στον κάμπο της Θεσσαλίας από το οποίο περί τους 100 εργάτες γης από την Αλβανία αποφάσισαν συλλογικά να μεταναστεύσουν στη Μεγάλη Βρετανία με δέλεαρ τις σημαντικά υψηλότερες αμοιβές στη μετά Brexit εποχή. Ανάλογες μετακινήσεις καταγράφονται τόσο προς την Ιταλία – ιδιαίτερα εξειδικευμένων στην αμπελοκαλλιέργεια εργατών – όσο και στη Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Διπλάσιο το ημερομίσθιο, καλύτερες οι προοπτικές
Βασικότερος λόγος των μετακινήσεων είναι ο οικονομικός: Στην Ελλάδα για έναν εργάτη γης το μέσο ημερομίσθιο κυμαίνεται στα 30-35 ευρώ, χωρίς να λείπουν και περιπτώσεις που αυξάνεται στα 40-45 ευρώ (ανάλογα την περιοχή, την εποχή και την προσφορά εργασίας), συν ασφάλιση (εργόσημο) και στις περισσότερες περιπτώσεις, δωρεάν φαγητό και κατάλυμα. Στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες τα ημερομίσθια είναι διπλάσια, ενώ οι εργάτες γης λένε στους Έλληνες αγρότες πως εκεί «βλέπουν» καλύτερες προοπτικές τόσο για τους ίδιους όσο και κυρίως τα παιδιά τους, παρ’ όλο που το κόστος ζωής είναι υψηλότερο.
Επιπρόσθετα, επισημαίνουν ότι στις άλλες χώρες είναι πιο ευέλικτες οι γραφειοκρατικές διαδικασίες για τις άδειες παραμονής και εργασίας, ενώ και οι παροχές του κοινωνικού κράτους είναι καλύτερες.
Αισθητές οι ελλείψεις, κίνδυνος για θερμοκήπια και καλοκαιρινά φρούτα
Το έλλειμμα στους εργάτες γης δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια καθώς αρκετοί μετακινούνται από περιοχή σε περιοχή λόγω της εποχικότητας των αγροτικών εργασιών, ενώ προφανώς δεν είναι όλοι καταγεγραμμένοι. Η γενική αίσθηση είναι, πάντως, ότι ο αριθμός τους μειώνεται συνεχώς και οι ελλείψεις έχουν γίνει ήδη αισθητές σε καλλιέργειες όπως τα θερμοκηπιακά κηπευτικά, τα πορτοκάλια και οι φράουλες καθώς και στην κτηνοτροφία, ενώ μεγάλος προδιαγράφεται ο κίνδυνος και για τα καλοκαιρινά φρούτα (ροδάκινα, βερίκοκα, καρπούζια και πεπόνια). Λόγω ακριβώς της έλλειψης, υπάρχουν περιπτώσεις που η παραγωγή δεν έχει συγκομιστεί στο σύνολό της, ενώ γενικότερα αυξάνεται το κόστος παραγωγής, που ούτως ή άλλως είναι επιβαρυμένο από το αυξημένο κόστος ενέργειας και εισροών.
Από την Αλβανία έως το Μπαγκλαντές
Υπό την πίεση των αγροτών ψηφίστηκαν προ τριμήνου νέες νομοθετικές ρυθμίσεις (Νόμος 4915/2022) για την προσέλκυση αλλοδαπών εργατών γης με πιο ευέλικτες διαδικασίες αλλά πάντοτε στο πλαίσιο της νόμιμης μετανάστευσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι το Φεβρουάριο ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, κ. Νότης Μηταράκης μετέβη στο Μπαγκλαντές και υπέγραψε μνημόνιο, με το δίνεται η δυνατότητα σε έως 15 χιλιάδες πολίτες της χώρας που σήμερα διαμένουν στην Ελλάδα να ενταχθούν στο καθεστώς των αδειών εποχικής εργασίας για να εργαστούν εποχικά σε αγροτικές εργασίες. Στην περίπτωση αυτή, αφενός θα πρέπει να παραμένουν έως 9 μήνες ανά έτος στη χώρα και για διάστημα έως 5 ετών, μετά το τέλος των οποίων θα πρέπει να εγκαταλείψουν οριστικά την Ελλάδα και αφετέρου να ακολουθήσουν τις διαδικασίες που προβλέπονται για αυτή την άδεια παραμονής. Επίσης θα χορηγούνται έως 4.000 άδειες ανά έτος μέσα σε χρονικό ορίζοντα πενταετίας, σε πολίτες Μπαγκλαντές, μόνο όμως εάν έχουν σύμβαση εποχικής εργασίας με αγρότες-εργοδότες στην Ελλάδα.
Τις ημέρες του Πάσχα, ο πρόεδρος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Πυρηνοκάρπων και αντιπρόεδρος της Εθνικής Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΘΕΑΣ) Χρήστος Γιαννακάκης επισκέφθηκε την Αλβανία και είχε σύσκεψη στο Ελμπασάν με το νομάρχη, πέντε δημάρχους και άλλα στελέχη της περιοχής παρουσιάζοντας ακριβώς τις νέες νομοθετικές ρυθμίσεις της Ελλάδας για τους αλλοδαπούς εργάτες γης.
Αναδεικνύοντας την αποτελεσματική, όπως τη χαρακτήρισε, συνεργασία που υπήρξε κατά την περίοδο των αυστηρών περιορισμών του κορονοϊού και του lockdown το 2020 μεταξύ των δημάρχων της Αλβανίας και της Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Πυρηνοκάρπων, για την διακίνηση εργατών γης ο κ. Γιαννακάκης επαναβεβαίωσε την προσήλωση της ελληνικής πλευράς στη διατήρηση της καλής συνεργασίας με την αλβανική «έτσι ώστε να εξυπηρετηθούν οι ενδιαφερόμενοι να εργαστούν στην Ελλάδα και παράλληλα να καλυφθούν οι ανάγκες της ελληνικής αγροτικής παραγωγής από το έμπειρο εργατικό δυναμικό της γειτονικής χώρας».
Φόβος ακόμη και για εγκατάλειψη της παραγωγής
Μένει να φανεί κατά πόσο θα λειτουργήσουν στην πράξη οι νέες νομοθετικές ρυθμίσεις, δεν λείπουν, πάντως, παραγωγοί που εκφράζουν τον προβληματισμό ότι από τη μία η έλλειψη εργατών γης και από την άλλη το υψηλό κόστος παραγωγής πιθανόν να οδηγήσουν κάποιους ακόμη εκτός γεωργικής δραστηριότητας.
