Η ανάπτυξη και έγκριση των mRNA εμβολίων κατά του κοροναϊού ήταν ένα θαύμα. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Commonwealth Fund, εάν δεν υπήρχαν τα εμβόλια, θα είχαμε επιπλέον 1,1 εκατ. θανάτους από covid-19 στις ΗΠΑ και ακόμη 10,3 εκατ. νοσηλείες έως τον περασμένο Νοέμβριο.
Τα εμβόλια έχουν σώσει ζωές και έχουν αποτρέψει σοβαρές νοσήσεις, με σχετικά λίγες παρενέργειες έως τώρα. Παρόλα αυτά, “φωνακλάδικες” ομάδες αντιεμβολιαστών επιμένουν να θεωρούν τα mRNA εμβόλια ως “πειραματικές γονιδιακές θεραπείες”.
Όχι. Τα εμβόλια που χρησιμοποιούν την τεχνολογία mRNA δεν είναι γονιδιακές θεραπείες, διότι δεν αλλάζουν τα γονίδιά μας.
Οι εταιρείες Pfizer –σε συνεργασία με την BioNTech– και Moderna ανέπτυξαν εμβόλια που χρησιμοποιούν ένα μέρος από τον γενετικό κώδικα του SARS-CoV-2, τον κοροναϊό της covid-19, για να δημιουργήσουν ανοσολογική απόκριση στους λήπτες των εμβολίων. Ωστόσο, τα εμβόλια αυτά δεν είναι γονιδιακές θεραπείες.
Τι είναι η γονιδιακή θεραπεία
Η γονιδιακή θεραπεία μπορεί να περιγραφεί ως ο ανασυνδυασμός των νουκλεϊκών οξέων (DNA και RNA) προκειμένου να θεραπευθεί μία νόσος ή μια υποκείμενη γενετική διαταραχή. Στη γονιδιακή θεραπεία, το γονίδιο που έχει υποστεί βλάβη αντικαθίσταται με ένα υγιές. Προκειμένου να θεραπευθεί ο ασθενής ή να αντιμετωπιστεί η πάθησή του, τροποποιείται το γενετικό υλικό.
Αυτό επιτυγχάνεται με διάφορους τρόπους: το γονίδιο που ασθενεί ή αντικαθίσταται με ένα υγιές ή “απενεργοποιείται”, ή μπορεί και να εισαχθεί ένα νέο γονίδιο στον οργανισμό.
Έτσι, εάν κάποιος πάσχει από μια ασθένεια που προκαλείται από τη μετάλλαξη μιας δομικής πρωτεΐνης σε ένα γονίδιο –όπως η αιμορροφιλία, η κυστική ίνωση και η μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια– τότε η γονιδιακή θεραπεία μπορεί να εφαρμοστεί μέσω του DNA που θα “διαβάσει” τη σωστή αντιγραφή της μεταλλαγμένης πρωτεΐνης.
Το DNA μπορεί να παραμείνει στα κύτταρα ενός ασθενούς για μεγάλο χρονικό διάστημα, γεγονός που υποδηλώνει ότι μία και μόνο γονιδιακή θεραπεία θα μπορούσε να επιφέρει χρόνια θεραπευτικά οφέλη. Γι’ αυτό και ορισμένες γονιδιακές θεραπείες θεωρούνται “εφάπαξ διαδικασίες”.
Τι ισχύει για τα mRNA εμβόλια
Από την άλλη, τα mRNA εμβόλια δεν εισέρχονται στον πυρήνα του κυττάρου όπου κατοικεί το DNA. Τα εμβόλια αυτά δεν ενσωματώνονται στο ανθρώπινο γονιδίωμα και δεν αλλάζουν το γενετικό μας υλικό. Πρόκειται για θεραπείες που βασίζονται μεν στη γενετική, αλλά δεν μεταβάλλουν το γενετικό υλικό του ανθρώπου. Χρησιμοποιώντας ένα μεταφορικό σύνολο οδηγιών, τα mRNA εμβόλια μαθαίνουν στα κύτταρά μας πώς να παράγουν την πρωτεΐνη που θα δημιουργήσει ανοσολογική απόκριση στον ιό.
Υπό ιδανικές συνθήκες, τα αντισώματα μάς προστατεύουν από τη μόλυνση εφόσον ο ιός εισέλθει στον οργανισμό. Όπως έχουμε διαπιστώσει, όμως, τα εμβόλια κατά του κοροναϊού δεν είναι τόσο αποτελεσματικά στον περιορισμό της μετάδοσής του όσο στην προστασία από σοβαρή νόσηση.
Μπορεί τα mRNA εμβόλια να βασίζονται στη γενετική, καθώς χρησιμοποιούν γενετικό υλικό της covid-19, ωστόσο δεν είναι γονιδιακές θεραπείες και δεν παραμένουν στον οργανισμό μας παρά μόνο για λίγες μέρες.
Η Moderna, η οποία ανέπτυξε το ένα από τα δύο mRNA εμβόλια που έχουμε έως τώρα στη διάθεσή μας, εξήγησε σε ενημερωτικό δελτίο ότι mRNA και γονιδιακή θεραπεία ακολουθούν “εντελώς διαφορετικές” προσεγγίσεις: “Η γονιδιακή θεραπεία και η γονιδιακή επεξεργασία μεταβάλλουν τη γενετική πληροφορία που φέρει κάθε κύτταρο. Σε αυτή την περίπτωση, ο στόχος είναι να θεραπευθεί μόνιμα η γενετική διαταραχή μέσω της αντικατάστασης του γονιδίου που έχει υποστεί βλάβη”. Αντιθέτως, “η τεχνολογία mRNA δεν τροποποιεί τις γενετικές πληροφορίες του κυττάρου”.
Για να απαντηθεί το ερώτημα εάν τα mRNA εμβόλια κατά του κοροναϊού θα έχουν μακροπρόθεσμες παρενέργειες, η επιστημονική κοινότητα οφείλει να μελετά τα στοιχεία που έχει ανά πάσα στιγμή στη διάθεσή της. Προς το παρόν, δεν μπορεί να αποκλειστεί τελεσίδικα κάτι τέτοιο. Εντούτοις πληθαίνουν οι ενδείξεις ότι τα εν λόγω εμβόλια δεν θα προκαλέσουν μακροπρόθεσμα βλάβες.
Παρόλο που τα εμβόλια κατά του κοροναϊού αναπτύχθηκαν πρόσφατα, η τεχνολογία mRNA έχει δοκιμαστεί και στο παρελθόν σε ανθρώπους: κλινικές δοκιμές με mRNA εμβόλια έχουν πραγματοποιηθεί κατά του HIV, κατά της λύσσας, κατά του ιού Zika και της γρίπης. Τα εμβόλια έχουν ελεγχθεί ως προς την ασφάλεια και τις παρενέργειές τους σε πολυάριθμες κλινικές δοκιμές Φάσης 1 και 2.
Ωστόσο, όπως συμβαίνει με κάθε νέα τεχνολογία, εύλογο είναι οι άνθρωποι να εκφράζουν ερωτήματα και ανησυχίες για ενδεχόμενες μακροπρόθεσμες παρενέργειες των mRNA εμβολίων. Το παράδοξο είναι οι ίδιοι άνθρωποι να μην προβληματίζονται για τις άγνωστες μακροπρόθεσμες παρενέργειες του κοροναϊού – μεταξύ άλλων, την πιθανή πρόκληση βλάβης σε ζωτικά τους όργανα.
