Η Αγία Αικατερίνη, από νεαρή ηλικία προσελκύσθηκε στη χριστιανική διδασκαλία, την οποία μελέτησε, και, αφού ασπάσθηκε τον Χριστιανισμό, εργάσθηκε με έντονη δράση, υπομονή και επιμονή, και τον διέδωσε, επιτυγχάνοντας τα μέγιστα λόγω της ρητορικής της δεινότητας και ασφαλώς των πολλών της γνώσεων. Ήταν ευφυής και φιλομαθής. Μιλούσε πολλές γλώσσες. Σε ηλικία δεκαοκτώ ετών κατείχε τις γνώσεις της ελληνικής, ρωμαικής και λατινικής φιλολογίας και φιλοσοφίας. Ήταν άρτια καταρτισμένη στα δόγματα της χριστιανικής πίστεως.
Μετά το βάπτισμά της και την ένταξή της στους κόλπους της Εκκλησίας, είδε στο όνειρό της την Παναγία μετά του Υιού της. Η Θεοτόκος της πέρασε δακτυλίδι στο δάκτυλο και κατάλαβε ότι δεν πρόκειται για όνειρο.
Όταν ήλθε το πλήρωμα του χρόνου να δηλώσει υποταγή η Αγία στον αυτοκράτορα, εκείνη παρόλο που δήλωσε υπήκοός του, αρνήθηκε τη θυσία στα είδωλα. Ο αυτοκράτορας τότε καλεί φιλοσόφους, οι οποίοι έρχονται ενώπιον της Αγίας και αρχίζουν να συζητούν προκειμένου να της αποδείξουν το αβάσιμο και στρεβλό των δοξασιών της. Η Αγία, με τη βοήθεια του Θεού και την κομψότητα του λόγου της και τα τεκμηριωμένα επιχειρήματά της, «εφίμωσε λαμπρώς» τους φιλοσόφους, με αποτέλεσμα να ζητήσουν να βαπτισθούν εις το όνομα της Παναγίας Τριάδος.
Ο Μαξιμιανός διέταξε να καούν όλοι ζωντανοί και η αγία Αικατερίνη να βασανιστεί μέχρι θανάτου. Αρχικά φυλακίστηκε υπομένοντας τις πιέσεις και τις κακουχίες με θάρρος και υπομονή που αντλούσε από τη σταθερή της πίστη. Όταν η Αυγούστα Φαυστίνα έμαθε το λόγο καταδίκης της Αγίας, ζήτησε να την επισκεφθεί. Έτσι, συνοδευόμενη από 200 στρατιώτες υπό τον φρούραρχο Πορφυρίωνα, την επισκέφθηκαν με αποτέλεσμα να κατηχηθούν στο Χριστιανισμό. Ακολούθως, ο αυτοκράτορας διέταξε τον αποκεφαλισμό της Φαυστίνας μετά της συνοδείας της. Τέλος, ο Μαξιμιανός διέταξε τον αποκεφαλισμό της Αγίας. Τα Ιερά Λείψανα της Αγίας βρίσκονται στην Ιερά Μονή του Σινά.
Η Αγία Αικατερίνη είναι πολύ προσφιλής και αγαπητή στο λαό για το μαρτύριό της, αλλά λίγοι γνωρίζουν την συμβολή της στη σύζευξη των Ελληνικών γραμμάτων με τον Χριστιανισμό.
Η Αγία Αικατερίνη καταγόταν από την Αλεξάνδρεια, είχε πλούσια και ευγενική καταγωγή, με φυσικό κάλλος και μεγάλη μόρφωση.
Σπούδασε σχεδόν όλες τις επιστήμες της εποχής της, φιλοσοφία, ποίηση, ρητορική, ιατρική και μιλούσε πολλές ξένες γλώσσες. Γνώριζε Όμηρο, Πλάτωνα, Αριστοτέλη, αρχαίους ποιητές και γενικά όλη τη θύραθεν παιδεία.
Η ομορφιά, η ευφυϊα, η ευγενική καταγωγή, τα πλούτη και η μόρφωση έκαναν την Αικατερίνη περιζήτητη νύφη, εκείνη όμως απέρριπτε όλους τους υποψήφιους γαμπρούς γιατί τους θεωρούσε κατώτερούς της.
Οι θρύλοι και οι παραδόσεις που σχετίζονται με το πρόσωπο της Αγίας είναι πολλοί και παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον, όπως π.χ. όταν η μητέρα της έβλεπε πως η κόρη της απέρριπτε όλους τους νέους και με το φόβο μήπως μείνει ανύπαντρη, απευθύνθηκε σε έναν άγιο ασκητή της εποχής, τον Ανανία.
Εκείνος της μίλησε για κάποιον νέο πολύ ανώτερό της, απαράμιλλης ομορφιάς, γνώσης και αρετής και κέντρισε με τους λόγους του το ενδιαφέρον της όμορφης και πανέξυπνης νέας. Το βράδυ είδε στον ύπνο της την Παναγία να της φορά στο χέρι δαχτυλίδι και να της συστήνει τον Υιό Της ως τον νέο εκείνο για τον οποίο της μίλησε ο ασκητής. Όταν ξύπνησε είδε έκπληκτη στο χέρι της το δαχτυλίδι που της έδωσε η Παναγία και αυτό στάθηκε η αφορμή να στραφεί προς τον Χριστιανισμό, να εμβαθύνει στη νέα πίστη, να μελετήσει τα Δόγματα, να αγαπήσει με όλη την ύπαρξή της τον Χριστό και να διακηρύττει παντού τη Θεότητά Του.
Όλα αυτά αποτέλεσαν την αφορμή να διωχθεί από τον Έπαρχο της Αιγύπτου Μαξιμίνο. Η Αγία μαρτύρησε, βασανίστηκε στον φοβερό τροχό και μετά από φυλάκιση και πολλές κακουχίες αποκεφαλίστηκε. Το σκήνωμά της, Άγιοι Άγγελοι το μετέφεραν στο όρος Σινά και βρέθηκε τέσσερις αιώνες αργότερα από έναν ασκητή.
Ένα σημαντικό περιστατικό του βίου της ήταν ο διάλογος της Αγίας με πενήντα σοφούς της εποχής τους οποίους είχε καλέσει ο Μαξιμίνος να κάνουν μαζί Της έναν δημόσιο διάλογο σε θέματα πίστεως και να αποστομώσουν την Αγία.
Το αποτέλεσμα αυτής της κουβέντας, ήταν οι πενήντα φιλόσοφοι να πεισθούν από την Αικατερίνη, που αποδείχτηκε πιό σοφή από εκείνους, για την αλήθεια της Χριστιανικής πίστης και την Θεότητα του Χριστού και να ζητήσουν να βαπτισθούν. Αυτό είναι ένα σημαντικό γεγονός που καταξιώνει τον ανθρώπινο λόγο και καταδικάζει κάθε Μανιχαϊστική αντίληψη για την ανθρώπινη γνώση, την Φιλοσοφία και εν γένει την Ελληνική παιδεία.
Ίσως αυτή η μεγάλη αγάπη της Αγίας στα Ελληνικά γράμματα να είναι μια ακόμη αιτία για την αγάπη που τρέφει ο λαός μας στο πρόσωπό της, ώστε να χτίζει παντού εκκλησιές στη χάρη της.
Προστάτιδα αγία
Η Αγία Αικατερίνη θεωρείται προστάτης των Μηχανικών καθώς αποτελούσε για την εποχή της πρότυπο σοφίας και μόρφωσης αλλά και διότι μαρτύρησε σε τροχό.
Στη Γαλλία, η φιλοσοφική σχολή του Παρισιού από θαυμασμό προς την Αγία την είχε ανακήρυξε προστάτιδα της φιλοσοφίας. Την ιδιότητα αυτή της Αγίας που διαδόθηκε ταχύτατα αποδέχθηκαν πλείστες χώρες της Δύσης. Σημαντικότερες εορτές προς τιμή της Αγίας ήταν εκείνες οι εύθυμες που συνέβαιναν στο Παρίσι όπου νεανίδες ηλικίας 25 ετών ανύπανδρες, ανήμερα της εορτής της Αγίας, περιφέρονταν εν ευθυμία στη πόλη φέροντας ή σκεπάζοντας τα μαλλιά τους με λευκό δαντελλωτό “κεκρύφαλο” (σκούφο) εκ του οποίου και προήλθε η γαλλική έκφραση “elle a la coiffure de Sainte Catherine”, (= έχει την κτενισιά της Αγίας Αικατερίνης) που αποτελεί ιδιωματισμό και λέγεται για γεροντοκόρες, αντίστοιχο με το ελληνικό “μπήκε στο ράφι”.
Εθεωρείτο η αγία-προστάτις της Νομικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας (Padova).
Η Αγία Αικατερίνη είναι πολιούχος αγία της πόλης της Κατερίνης. Η πρωτεύουσα της Πιερίας ονομάστηκε αρχικά Αικατερίνη από το όνομα της αγίας.
