” …Τό δε τήν Πόλιν σοι δούναι, ουτ’ εμόν εστίν, ουτ’ άλλου τών κατοικούντων έν αυτή. Κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν καί ού φεισόμεθα τής ζωής ημών …” ( = το να σου παραδώσω την Πόλη, δεν είναι ούτε στη δικαιοδοσία μου, ούτε στη δικαιοδοσία κάποιου από τους κατοίκους της … διότι έχουμε όλοι την ίδια γνώμη, να πεθάνουμε με την θέληση μας, χωρίς να νοιαζόμαστε για την ζωή μας …)
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος απαντά έτσι, στον Μωάμεθ Β’ όταν ο τελευταίος προτείνει στόν Έλληνα αυτοκράτορα νά εγκαταλείψη τήν Πόλη μέ τον στρατό του, την Αυλή και τους θησαυρούς του και του προσφέρει σε αντάλλαγμα την ηγεμονία της Πελοποννήσου.
Το ημερολόγιο έδειχνε 29 Μαΐου του 1453, όταν έληξε η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης, με την Άλωση της από τον οθωμανικό στρατό.
Η πολιορκία της Πόλης, διήρκησε από τις 6 Απριλίου έως τις 29 Μαΐου (Ιουλιανό ημερολόγιο), όταν και ο στρατός κατάφερε να περάσει μέσα από τα τείχη και να σημάνει το τέλος της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Το Βυζάντιο για περισσότερους από δύο αιώνες, ήταν αρκετά εξασθενημένο και βρισκόταν στη σκιά της παλιάς και ξακουστής Αυτοκρατορίας.
Η Άλωση του 1204 από τους Σταυροφόρους και αργότερα, μετά την επανάκτησή της το 1261, οι πολιτικές και θρησκευτικές έριδες, η αδυναμία βοήθειας από την Δύση, η άσχημη οικονομική κατάσταση και η φυγή ανθρώπινου δυναμικού, οδήγησαν στην εξασθένηση και σιγά-σιγά τη συρρίκνωση της αυτοκρατορίας που όλοι γνώριζαν.
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία μόνο κατ’ όνομα υπήρχε τις παραμονές της Άλωσης. Ήταν περιορισμένη, κυρίως, στην περιοχή γύρω από την Κωνσταντινούπολη και σε κάποιες σκόρπιες περιοχές, όπως το Δεσποτάτο του Μυστρά. Οι θρησκευτικές έριδες, οι εμφύλιες διαμάχες, οι σταυροφορίες, η επικράτηση του φεουδαρχισμού και η εμφάνιση πολλών και επικίνδυνων εχθρών στα σύνορά της είχαν καταστήσει την πάλαι ποτέ Αυτοκρατορία ένα «φάντασμα» του ένδοξου παρελθόντος της.
Το Βυζάντιο σ’ εκείνη την κρίσιμη στιγμή της ιστορίας του με την οθωμανική λαίλαπα προ των πυλών του, δεν μπορούσε να ελπίζει παρά μόνο στη βοήθεια της καθολικής Ευρώπης, η οποία όμως ήταν μισητή στους κατοίκους της Κωνσταντινούπολης. Η ύπαρξη «Ενωτικών» και «Ανθενωτικών» δίχαζε τους Βυζαντινούς. Ωστόσο, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος έκανε μία απέλπιδα προσπάθεια, στέλνοντας πρεσβεία στον πάπα Νικόλαο Ε’ για να ζητήσει βοήθεια. Ο Πάπας έβαλε και πάλι ως όρο την Ένωση των Εκκλησιών, αλλά αποδέχθηκε το αίτημα του αυτοκράτορα να στείλει στην Κωνσταντινούπολη ιερείς, προκειμένου να πείσουν τον λαό για την αναγκαιότητα της Ένωσης.
Οι απεσταλμένοι του Πάπα, καρδινάλιος Ισίδωρος και ο αρχιεπίσκοπος Μυτιλήνης Λεονάρδος, λειτούργησαν στην Αγία Σοφία, προκαλώντας την αντίδραση του κόσμου, που ξεχύθηκε στους δρόμους και γέμισε τις εκκλησίες, όπου λειτουργούσαν οι ανθενωτικοί με επικεφαλής τον μετέπειτα πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο. Το σύνθημα που κυριαρχούσε ήταν «Την γαρ Λατίνων ούτε βοήθειαν ούτε την ένωσιν χρήζομεν. Απέστω αφ’ ημών η των αζύμων λατρεία».Το μίσος για τους Λατίνους δεν απέρρεε μόνο από δογματικούς λόγους. Η λαϊκή ψυχή δεν είχε ξεχάσει τη βαρβαρότητα που επέδειξαν οι Σταυροφόροι στην Πρώτη Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, ενώ αντιδρούσε στην οικονομική διείσδυση της Βενετίας και της Γένουας, που είχε φέρει στα πρόθυρα εξαθλίωσης τους κατοίκους της Αυτοκρατορίας, αλλά και στην καταπίεση των ορθοδόξων στις περιοχές, όπου κυριαρχούσαν οι καθολικοί.
