Η φυματίωση είναι μια μεταδοτική ασθένεια που μεταδίδεται όταν ένα άτομο εισπνέει βακτήρια που εξέπνευσε ένα μολυσμένο άτομο. Προκαλείται κυρίως από το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης. Παγκοσμίως, περίπου το ένα 1/3 του πληθυσμού προσβάλλεται από την λανθάνουσα μορφή της νόσου και το 1/10 αυτών που νοσούν θα προσβληθούν με την ενεργό μορφή της νόσου κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Η συμπτωματολογία ποικίλλει ανάλογα με την περιοχή προσβολής. Στην πνευμονική μορφή της νόσου, ο παραγωγικός βήχας ( τα πτύελα μπορεί να περιέχουν αίμα), η δυσκολία στην αναπνοή και ο πόνος στο στήθος είναι συχνά συμπτώματα. Αν η φυματίωση διαγνωσθεί και θεραπευτεί σωστά , η νόσος θεωρείται ιάσιμη μετά τη χορήγηση αντιβιοτικής αγωγής για χρονικό διάστημα έξι μηνών.
Πολυανθεκτική φυματίωση (ΜDR-TB) θεωρείται η μορφή της νόσου που είναι ανθεκτική στα δύο πιο αποτελεσματικά αντιφυματικά φάρμακα. Είναι αποτέλεσμα ανεπαρκούς θεραπείας της φυματίωσης ή πτωχών συστημάτων ελέγχου της αερογενούς μετάδοσης στις υπηρεσίες υγείας/μέρη συγχρωτισμού. Το να θεραπευθεί η πολυανθεκτική φυματίωση δεν είναι μόνο πιο δαπανηρό αλλά απαιτεί και θεραπευτική αγωγή επί διετίας. Η υπερανθεκτική μορφή της φυματίωσης(XDR-TB), είναι ανθεκτική στο σύνολο σχεδόν των αντιφυματικών φαρμάκων 1ης και 2ης γραμμής και συνεπώς, έχει περιορισμένες δυνατότητες ίασης.
H Φυματίωση αποτελεί κίνδυνο δημόσιας υγείας για την περιοχή
Η επιβάρυνση της νόσου στην Ευρώπη είναι από τις χαμηλότερες στον κόσμο, αλλά ο αριθμός των κρουσμάτων MDR-TB είναι ο υψηλότερος. Το τμήμα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) στην Ευρώπη πέτυχε τον αναπτυξιακό στόχο που τέθηκε στην αρχή της χιλιετίας για την αναστροφή της επίπτωσης της φυματίωσης μέχρι το 2015. Την τελευταία δεκαετία, ο αριθμός των νέων περιστατικών φυματίωσης έχει μειωθεί κατά μέσο όρο 4,3% ετησίως.
Παρόλο που η πτώση αυτή είναι η ταχύτερη στον κόσµο συγκρινόμενη µε άλλες περιοχές, η φυματίωση παραµένει κυρίαρχη απειλή για τη δηµόσια υγεία στην Ευρώπη επειδή εδώ, τα ποσοστά της πολυανθεκτικής φυματίωσης είναι τα υψηλότερα στον κόσµο . Η µορφή αυτή της νόσου είναι βασικός άξονας στην εξάπλωση της επιδημίας στην Ευρώπη. Ο ΠΟΥ σκοπεύει να εκμηδενίσει την φυματίωση σε όλες τις µορφές της µέσα από τους Στόχους Βιώσιµης Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Πολιτικής για την Υγεία 2020.
Ευάλωτες οµάδες
Η φυματίωση µπορεί να προσβάλλει τον οποιοδήποτε αλλά σχετίζεται ισχυρά µε κοινωνικούς καθοριστικούς παράγοντες για την υγεία όπως η φυλάκιση , η µετανάστευση και η κοινωνική περιθωριοποίηση. Άτοµα που φέρουν τον ιό HIV ή πάσχουν από άλλες παθήσεις που εξασθενούν το ανοσοποιητικό σύστηµα , πχ διαβήτης, βρίσκονται σε µεγαλύτερο κίνδυνο για να αναπτύξουν τη νόσο. Οι πάσχοντες από φυµατίωση είναι συχνότερα νέοι ενήλικες από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, πρόσφυγες και ηµεδαποί ηλικιωµένοι από χώρες της Δυτικής Ευρώπης.
Περιοχές που επηρεάζονται περισσότερο
Χώρες στην Ανατολική Ευρώπη επηρεάζονται περισσότερο από τη νόσο: 18 χώρες µε υψηλή προτεραιότητα για τον έλεγχο της φυµατίωσης αποτελούν το 85% της επιβάρυνσης της νόσου και το 99% της επιβάρυνσης µε πολυανθεκτική φυµατίωση (Αρµενία, Αζερµπαιτζάν , Λευκορωσία, Βουλγαρία, Εσθονία, Γεωργία, Καζακστάν, Κιργιστάν, Λετονία, Λιθουανία, Δηµοκρατία της Μολδαβίας, Ρουµανία, Ρωσική Οµοσπονδία, Τατζικιστάν , Τουρκία, Τουρκµενιστάν, Ουκρανία, Ουζµπεκιστάν).
Γεγονότα και αριθμοί για τη φυματίωση στο Ευρωπαϊκό Παράρτηµα του ΠΟΥ
Σύµφωνα µε υπολογισµούς, 29.000 νέα κρούσµατα φυµατίωσης και 26.000 θάνατοι λόγω φυµατίωσης καταγράφηκαν το 2016 και αφορούσαν κυρίως χώρες της ανατολικής και κεντρικής Ευρώπης.
• 45% των νέων καταγραφών φυµατίωσης αφορούν άτοµα µεταξύ 22-44 έτη·αυτό επηρεάζει αρνητικά τόσο την οικονοµική κατάσταση των νοικοκυριών όσο και την εθνική οικονοµία εξαιτίας απώλειας εισοδήματος στην πιο οικονομικά παραγωγική ηλικιακή οµάδα.
• 9 από τις 30 χώρες παγκοσμίως µε υψηλό ποσοστό πολυανθεκτικής και υπερανθεκτικής µορφής φυματίωσης βρίσκονται στην εν λόγω περιοχή.
• Περίπου το 19% των νέων περιστατικών φυματίωσης και το 55% των περιστατικών φυματίωσης που έλαβαν κάποια θεραπεία στο παρελθόν, ανήκουν στην πολυανθεκτική µορφή της νόσου.
• Η περιοχή έχει το υψηλότερο ποσοστό νέων και επαναθεραπευόµενων περιστατικών πολυανθεκτικής φυματίωσης, περίπου δηλαδή 71.000 περιστατικά.
• 18 χώρες µε υψηλή προτεραιότητα για τον έλεγχο της φυματίωσης αποτελούν το 85% της επιβάρυνσης της νόσου και το 99% της επιβάρυνσης µε πολυανθεκτική φυµατίωση
• Παιδιά κάτω των 15 ετών αντιπροσωπεύουν περίπου το 4% του συνολικού καταγεγραμμένου αριθµού περιστατικών φυµατίωσης
Στίγµα και ηθικά προβλήµατα
Άτοµα που πάσχουν από φυματίωση είναι συχνά θύματα στιγµατισµού και διακρίσεων, γεγονός που περιορίζει σηµαντικά την πρόσβασή τους σε αποτελεσµατικά µέτρα πρόληψης και θεραπείας . Η τήρηση των ηθικών κανόνων και ο σεβασµός των ανθρωπίνων δικαιωµάτων κατά την παροχή τέτοιων υπηρεσιών είναι µια σηµαντική πρόκληση για την περιοχή.
Απαιτούµενα υπηρεσιών υγείας
Σε πολλές χώρες, η φυµατίωση και η πολυανθεκτική µορφή της µπορεί να είναι δείκτες µερικής αποτυχίας του συστήµατος. Τα εθνικά συστήµατα υγείας αντιµετωπίζουν αυξανόµενες προκλήσεις λόγω της Μετά-Σοβιετικής εποχής, της οικονοµικής κρίσης και της πιο δυναµικής και απρόβλεπτης µετακίνησης ατόµων τόσο µέσα στην χώρα όσο και εκτός συνόρων. Επιπλέον, η ευθραυστότητα των εθνικών συστηµάτων υγείας µπορεί να χειροτερεύει από τη γενικότερη µείωση των εξωτερικών χρηµατοδοτήσεων για την φυµατίωση στην περιοχή. Η παροχή βιώσιµης χρηµατοδότησης για την υγεία, η ανθρωποκεντρική προσέγγιση της θεραπείας και η επάρκεια του ανθρώπινου δυναµικού σε ένα ταχέως εξελισσόµενο περιβάλλον αποδεικνύονται ως βασικές προϋποθέσεις για τις χώρες αυτές.
Ανταπόκριση ΠΟΥ Ευρώπης
Η Ευρώπη επιδιώκει την εξάλειψη της φυµατίωσης µέσω του σχεδίου δράσης κατά της φυματίωσης για το Ευρωπαϊκό Τµήµα του ΠΟΥ 2016-2020, το κύριο όργανο των ευρωπαϊκών χωρών για να επιτύχουν τους στόχους της στρατηγικής 2016-2035 για το τέλος της φυματίωσης παγκοσµίως.
Το σχέδιο δράσης έχει 3 στόχους προς επίτευξη µέχρι το 2020 για την περιοχή :
• Μείωση 35% των θανάτων που οφείλονται στην φυματίωση
• Μείωση 25% των περιστατικών της φυµατίωσης
• 75% επιτυχημένες θεραπευτικές προσεγγίσεις στους ασθενείς µε πολυανθεκτική φυµατίωση
Η εκπλήρωση του σχεδίου δράσης θα σώσει περίπου 3,1 εκ ζωές θεραπεύοντας 1,4 εκ ασθενείς και προφυλάσσοντας από 1,7 εκ νέα περιστατικά φυματίωσης όλων των µορφών. Με κόστος περίπου 15 δισεκατομμύρια δολάρια, το σχέδιο θα µπορούσε να αποδειχτεί ιδιαίτερα οικονομικά αποδοτικό: θα οδηγούσε στην εξοικονόμηση 48 δις δολαρίων σχετιζόμενα µε τις ζωές που θα σωθούν και τις αντιξοότητες που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι πάσχοντες και μπορούν να αποφευχθούν.
Οι χώρες ενθαρρύνονται να επιτύχουν αυτούς τους στόχους µέσω της παροχής καθολικής πρόσβασης σε ανθρωποκεντρικές υπηρεσίες για την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία της φυµατίωσης-βήµατα που συνεισφέρουν στην εξάλειψη της φυματίωσης. Ο ΠΟΥ υποστηρίζει τις χώρες καθορίζοντας κανόνες και πρότυπα, παρέχοντας τεχνική υποστήριξη, προωθώντας συνεργασίες, αναπτύσσοντας ικανότητες, δημιουργώντας και μεταδίδοντας τα ερευνητικά τεκμήρια και διεξάγοντας παρακολούθηση και επιτήρηση.
Πηγή:
http://www.euro.who.int/en/health-topics/communicable-diseases/tuberculosis/tuberculosis-read-more#335367
