Κώστας Συνολάκης: Η πολιτική προστασία της Ελλάδας προσγειώνεται στον 21ο αιώνα

191

«Η κλιματική αλλαγή θα κάνει τα ακραία φαινόμενα πιο συχνά και πιο βίαια. Αν περιμένουμε άλλα πέντε χρόνια για να δράσουμε, θα θρηνήσουμε περισσότερα θύματα».

Η εκατόμβη στο Μάτι πριν από 17 μήνες και η καταστροφή στη Μάνδρα πριν από σχεδόν δύο χρόνια μας συγκλόνισαν και ανέδειξαν τις εγγενείς αδυναμίες του συστήματος πολιτικής προστασίας της χώρας.

Η πυρκαγιά στο Μάτι κατέστρεψε 13 τετραγωνικά χιλιόμετρα (τχλμ) σε μια περιοχή 4.000 περίπου κατοίκων, και πήρε τη ζωή 102 συνανθρώπων μας. Τρεις μήνες αργότερα, το «Camp Fire» στην Καλιφόρνια έκαψε 566 τχλμ σε μια περιοχή 27.000 κατοίκων, με κλιματικές συνθήκες παρόμοιες με της Αττικής, και είχε 83 θύματα.  Στην Αυστραλία, οι πρόσφατες πυρκαγιές έχουν κάψει, μέχρι στιγμής 100,000 τχλμ και είχαν 30 θύματα. Πώς δικαιολογείται η τραγική διαφορά;

Σίγουρα οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πολύ μεγαλύτερη οικονομική ευχέρεια από την Ελλάδα. Αλλά και στις ΗΠΑ, όπως και σε άλλες χώρες της ΕΕ, η πυρόσβεση και η αντιμετώπιση καταστροφών συναγωνίζονται με τους άλλους τομείς δημόσιας πολιτικής για την προσοχή της εκάστοτε κυβέρνησης. Αλλά ακόμα και στην Ελλάδα των μνημονίων, είναι δύσκολο να αιτιολογήσει κανείς έναν τόσο απαρχαιωμένο στόλο εναέριας πυρόσβεσης, και την πενιχρή εμπειρία σε ασκήσεις και εκκενώσεις περιοχών.

Στις ΗΠΑ, το Σύνταγμα αναθέτει την πυρόσβεση και τη διαχείριση εκτάκτων αναγκών γενικότερα στις Πολιτείες, με την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση να έχει ενισχυτικό και συντονιστικό ρόλο. Με τα οικονομικά των Αμερικάνικων Δήμων να έχουν ελάχιστα περιθώρια πέραν του ισοζυγισμένου προϋπολογισμού, η δυνατότητα αγοράς εξοπλισμού έχει πρακτικά τους ίδιους περιορισμούς, όπως και εδώ.

Αυτό που διαφέρει είναι η οργάνωση. Τη δεκαετία του 1980, μετά από μια σειρά φονικών και καταστροφικών πυρκαγιών στην Καλιφόρνια, η επιτροπή ειδικών που συστάθηκε διαπίστωσε ότι η τότε ανεπάρκεια των πυροσβεστικών δυνάμεων οφείλετο όχι σε έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού και μέσων, αλλά σε κακή οργάνωση της επέμβασης. Κάπως έτσι γεννήθηκε το, διάσημο πλέον στο χώρο της αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών, Σύστημα Διοίκησης Συμβάντων.

Στην Ελλάδα όπου έχουμε ένα Πυροσβεστικό Σώμα, μία Ελληνική Αστυνομία και ένα Εθνικό Κέντρο Άμεσης Βοήθειας, σε αντίθεση με μία διαφορετική υπηρεσία για κάθε Δήμο ή Κομητεία όπως στις Ηνωμένες Πολιτείες, η οργάνωση και ο συντονισμός θα έπρεπε συγκριτικά να είναι πολύ ευκολότερες υποθέσεις. Αποδείχθηκε στην πράξη ότι δεν είναι.

Την επόμενη εβδομάδα,  κατατίθεται για ψήφιση νέο σχέδιο νόμου που αναδιοργανώνει εκ βαθέων την πολιτική προστασία της χώρας. Επιτέλους, κωδικοποιείται η νομοθεσία σε ένα βασικό κείμενο. Ενσωματώνεται συνολικά η πολιτική προστασία σε μία Εθνική Πολιτική Μείωσης Κινδύνου Καταστροφών. Καθιερώνεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα η ενιαία διαχείριση καταστροφών από όλους τους κινδύνους (στις Ηνωμένες Πολιτείες καθιερώθηκε το 1993, ενώ στη Γαλλία το 2004). Δημιουργούνται πόροι χρηματοδότησης έργων πρόληψης και ετοιμότητας. Η πρόληψη, η ετοιμότητα, η απόκριση και η αποκατάσταση ενσωματώνονται σε μία Εθνική Πολιτική Μείωσης Κινδύνου Καταστροφών.

Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας αποκτά νέες δομές, οικονομική αυτοτέλεια και τη δυνατότητα απευθείας απορρόφησης και αξιοποίησης Κοινοτικών κονδυλίων. Τουλάχιστον σχεδιαστικά, το Πυροσβεστικό Σώμα φαίνεται πως θα αποκτήσει πιο αποτελεσματική διοίκηση.

Καιρός ήταν η χώρα μας να αντιμετωπίσει σοβαρά την πολιτική προστασία, και το σχέδιο νόμου είναι ένα σωστό βήμα, ειδικά γιατί καθιερώνεται ενιαία θεώρηση της διαχείρισης καταστροφών από όλους τους κινδύνους. Επίσης επιδιώκεται η συμμετοχή όλης της κοινωνίας στην πολιτική προστασία, μέσω της νομοθετούμενης ενδυνάμωσης των δομών σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης.

Είναι ενθαρρυντικό, ότι προσφάτως υλοποιήθηκε το 112, ως διπλό σύστημα υποδοχής κλήσεων και έγκαιρης προειδοποίησης του πληθυσμού, μετά από μεγάλο διάστημα αδράνειας.  Η υπηρεσία απέσπασε προσφάτως τα συγχαρητήρια του Πρέσβη της Γαλλίας, μιας από τις πλέον προηγμένες χώρες στο αντικείμενο της πολιτικής προστασίας στην Ευρώπη.

Ο νόμος δεν θα λύσει το θέμα των αεροσκαφών, ούτε θα διαθέσει αμέσως υδρογραφήματα για πλημμύρες ή χάρτες επικινδυνότητας για τσουνάμι, αλλά περιγράφει τις δομές που χρειάζονται. Αν η πολιτεία εφαρμόσει το νόμο που θα ψηφιστεί με το πνεύμα του νομοθέτη, θα σώσει ζωές. Η πρόκληση για την κυβέρνηση είναι να εφαρμοσει ένα νόμο που αγγίζει την αρμοδιότητα τόσων Υπουργείων,  σε μια παραδοσιακά δυσκίνητη Ελληνική δημόσια διοίκηση.

Η κλιματική αλλαγή θα κάνει τα ακραία φαινόμενα πιο συχνά και πιο βίαια,   Αν περιμένουμε άλλα πέντε χρόνια για να δράσουμε, θα θρηνήσουμε πολλά περισσότερα θύματα.

* Ο κ. Κώστας Συνολάκης είναι ακαδημαϊκός, καθηγητής Φυσικών Καταστροφών στο Πολυτεχνείο Κρήτης και στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, και πρόεδρος της Ειδικής Επιστημονικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή.

Πηγή: kathimerini.gr