Επιστροφή σε ασφαλείς χώρες

Σε φάση πλήρους αναδιοργάνωσης βρίσκεται η Γενική Διεύθυνση Μεταναστευτικής Πολιτικής, Υποδοχής και Ασύλου σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστεί συντεταγμένα το μεταναστευτικό πρόβλημα που διογκώνεται όλο και περισσότερο. Παρά την επιδείνωση των καιρικών συνθηκών οι αφίξεις μεταναστών και προσφύγων στα νησιά του Αιγαίου συνεχίζονται αμείωτες. Ανήμερα την Πρωτοχρονιά στα νησιά έφτασαν 184 άτομα, ενώ την παραμονή είχαν έρθει ακόμα 134 άτομα από την Τουρκία παρά τα ισχυρά μποφόρ που έπνεαν εκείνες τις μέρες. Μέσα στον Δεκέμβριο έφτασαν σε Λέσβο, Σάμο, Χίο, Λέρο και Κω 5.981 πρόσφυγες και μετανάστες, με αποτέλεσμα οι παραμένοντες στα νησιά να ξεπερνούν πλέον επισήμως τις 42.000. Τρεις αποφάσεις που δημοσιοποιήθηκαν λίγο πριν από την εκπνοή του προηγούμενου χρόνου, στις 31/12/2019 προετοιμάζουν το έδαφος για την εφαρμογή της νέας νομοθεσίας για τη φιλοξενία και το άσυλο.

Η πρώτη απόφαση αφορά την κατάρτιση Εθνικού Καταλόγου Χωρών Καταγωγής, οι οποίες χαρακτηρίζονται ασφαλείς έτσι ώστε να επιταχυνθεί η διαδικασία των επιστροφών μεταναστών στις χώρες καταγωγής, στο πλαίσιο της εφαρμογής των διαδικασιών που ορίζει ο νέος νόμος για το άσυλο. Παράλληλα, το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη προτίθεται να αναθέσει σε εμπειρογνώμονες την εξέταση και τον προσδιορισμό του κόστους φιλοξενίας ανά άτομο, έτσι ώστε να καθοριστεί η απαιτούμενη δαπάνη σε σχέση με τον αριθμό των ατόμων αλλά και να προκριθεί ο αποδοτικότερος τρόπος φιλοξενίας όσον αφορά τη σχέση κόστους – απόδοσης. Το κόστος φιλοξενίας αιτούντων άσυλο και προσφύγων με τεκμηριωμένα στοιχεία αποτελεί ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί στη διεκδίκηση κονδυλίων από την Ευρωπαϊκή Ενωση στο πλαίσιο της νέας προγραμματικής περιόδου, εκτιμούν τα αρμόδια στελέχη του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη. Με την τρίτη απόφαση ανατίθεται σε εξωτερικό συνεργάτη – ειδικό επιστήμονα έναντι αμοιβής η σύνταξη σχεδίου νόμου για την αναδιοργάνωση της Γενικής Γραμματείας Μεταναστευτικής Πολιτικής Υποδοχής και Ασύλου.

Η κατάρτιση ασφαλών χωρών καταγωγής ανοίγει τον δρόμο για επιστροφές μεταναστών στις χώρες καταγωγής τους, έτσι ώστε να επιτευχθεί μερική αποσυμφόρηση στα νησιά. Η κοινή δήλωση Ευρωπαϊκής Ενωσης – Τουρκίας προβλέπει την επιστροφή κυρίως Σύρων αιτούντων άσυλο από τα νησιά στην Τουρκία. Ωστόσο, στην πράξη οι επιστροφές που πραγματοποιήθηκαν από τον Μάρτιο 2016, οπότε και ξεκίνησε η εφαρμογή της, δεν ξεπερνούν τις 2.000 άτομα, ελάχιστοι από τους οποίους ήταν Σύροι. Στο ίδιο χρονικό διάστημα χιλιάδες άνθρωποι έφτασαν στα ελληνικά νησιά. Εδώ και μερικούς μήνες, μάλιστα, η επικοινωνία με τις τουρκικές αρχές σε επίπεδο διοίκησης (λιμενικό και αστυνομία) είναι από δύσκολη έως αδύνατη, με αποτέλεσμα τόσο ο περιορισμός των ροών από την Τουρκία όσο και οι επιστροφές να γίνουν ακόμα δυσκολότερες.

Το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη σχεδιάζει τις επιστροφές μεταναστών, όπου είναι δυνατόν, μέσω της εφαρμογής της γρήγορης διαδικασίας εξέτασης των αιτημάτων ασύλου που προβλέπεται στον νέο νόμο για τα άτομα που έχουν χαμηλό προσφυγικό προφίλ. Μάλιστα, οι επιστροφές αυτές μπορούν να πραγματοποιηθούν και από την ενδοχώρα – εφόσον δεν ισχύει ο γεωγραφικός περιορισμός που ορίζει η κοινή δήλωση Ε.Ε. – Τουρκίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2019 υπέβαλαν αίτημα ασύλου στην Ελλάδα 5.366 άτομα από την Αλβανία και 3.230 άτομα από τη Γεωργία, χώρες οι οποίες «παράγουν» κατά κύριο λόγο μετανάστες και όχι πρόσφυγες. Οπως επισημαίνουν στελέχη της υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής «είναι σημαντικό να προσφέρουμε άσυλο σε αυτούς που το δικαιούνται και έχουν πραγματικό πρόβλημα ασφάλειας.

Δυστυχώς, οι δυνατότητες της χώρας είναι συγκεκριμένες και περιορισμένες». Σύμφωνα με τον κατάλογο που δημοσιοποιήθηκε από τα υπουργεία Εξωτερικών και Προστασίας του Πολίτη, ασφαλείς τρίτες χώρες καταγωγής είναι oι: Γκάνα, Σενεγάλη, Τόγκο, Γκάμπια, Μαρόκο, Αλγερία, Τυνησία, Αλβανία, Γεωργία, Ουκρανία, Ινδία, Αρμενία. 

Εκτίμηση κόστους

Οι δυνατότητες φιλοξενίας αιτούντων άσυλο που υπάρχουν στην Ελλάδα είναι πολλές και διαφορετικές, με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατόν να εκτιμηθεί το συνολικό κόστος. Κάποιοι διαμένουν σε καταυλισμούς, άλλοι σε ξενοδοχεία, άλλοι σε διαμερίσματα, ενώ υπάρχουν βέβαια και κάποιοι κυρίως στα νησιά αλλά και στην ενδοχώρα που βρίσκονται στον δρόμο λόγω έλλειψης θέσεων. Το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη ήδη έχει κρίνει ως υψηλού κόστους και μη αποδοτικό το πρόγραμμα της φιλοξενίας σε ξενοδοχεία που άλλωστε και από την άποψη της διαθεσιμότητας φαίνεται ότι έχει φτάσει στα όριά του. Ζητεί, λοιπόν, με απόφαση που δημοσιοποιήθηκε επίσης στις 31/12/2019 από τρεις υποψηφίους αναδόχους εγγεγραμμένους στον κατάλογο προμηθευτών και παρεχόντων υπηρεσιών να αποστείλουν τις προσφορές τους για το έργο «Εκπόνηση μελέτης – εμπειρογνωμοσύνης προσδιορισμού του μοναδιαίου κόστους λειτουργίας ανά είδος φιλοξενίας». Οπως επισημαίνεται στην απόφαση, «στόχος του παρόντος έργου είναι η διερεύνηση όλων των παραμέτρων που διαμορφώνουν το κόστος λειτουργίας των φιλοξενούμενων: στο κέντρο υποδοχής και ταυτοποίησης, σε καταυλισμό της ηπειρωτικής χώρας, σε διαμέρισμα του προγράμματος Helios και ο προσδιορισμός του μοναδιαίου κόστους ανά ωφελούμενο».