Αγωγός EastMed: Όταν η Ελλάς αποκτά συνεπή διαχρονική εθνική στρατηγική

281

Του Χάρη Φλουδόπουλου

Ο υπουργός ενέργειας Κωστής Χατζηδάκης, κατόπιν συνεννόησης με τον πρωθυπουργό, τηλεφώνησε προσωπικά στους 3 προκατόχους του, τον Γιάννη Μανιάτη, τον Παναγιώτη Σκουρλέτη και τον Γιώργο Σταθάκη, προκειμένου να παραστούν στην τελετή υπογραφής της διακρατικής συμφωνίας Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ, για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου East Med. Η κίνηση συμβολική αλλά και ουσιαστική αποτελεί δείγμα αναγνώρισης της συνεισφοράς των πρώην υπουργών στο σημερινό αποτέλεσμα, αποδεικνύει έμπρακτα ότι στις λίγες περιπτώσεις που η χώρα χάραξε και ακολούθησε μια συνεπή εθνική στρατηγική, βγήκε κερδισμένη.

Πράγματι η σημερινή τριμερής διακρατική συμφωνία αποτελεί το επιστέγασμα των προσπαθειών που ξεκίνησαν το 2013 όταν επί υπουργίας Γιάννη Μανιάτη ο αγωγός αναγνωρίστηκε ως έργο κοινού ενδιαφέροντος (PCI) για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Εξαρχής ο στόχος ήταν ο συγκεκριμένος αγωγός να αποτελέσει ένα από τα οχήματα για τη μεταφορά φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα της ανατολικής Μεσογείου, προς τις αγορές της Ευρώπης, οι οποίες λόγω της εξάντλησης των κοιτασμάτων της βόρειας θάλασσας, σταδιακά βρίσκονται να εξαρτώνται ολοένα και περισσότερο από ενεργειακές εισαγωγές. Το γεγονός ότι μεταξύ των κρατών που διαθέτουν σημαντικά κοιτάσματα αερίου, περιλαμβάνεται ένα κράτος μέλος του στενού πυρήνα της Ευρωζώνης, όπως η Κύπρος, σε συνδυασμό με την ενεργό συμμετοχή στη διαμετακόμιση του αερίου ενός άλλου μέλους της Ευρωζώνης, όπως η Ελλάδα, λειτούργησε καταλυτικά ώστε ο EastMed να εξασφαλίσει την αναγκαία πολιτική αλλά και χρηματοδοτική υποστήριξη των Βρυξελλών.

Το αμέσως επόμενο ζητούμενο ήταν να χτιστεί μια συμμαχία υποστήριξης του αγωγού μεταξύ των κρατών που διαθέτουν κοιτάσματα αερίου προς εξαγωγή. Εδώ βεβαίως βρίσκεται και το κλειδί για τη συμφωνία, αφού οι χώρες παραγωγοί φυσικού αερίου, είναι λογικό να μη θέλουν να δεσμευτούν  και να επιδιώκουν την πιο οικονομική λύση που θα μεγιστοποιήσει τα οφέλη τους. Πράγματι από το 2014 αλλά και τα επόμενα χρόνια, ενισχύθηκε καθοριστικά η τριμερής συνεργασία Ελλάδας Κύπρου και Ισραήλ και οι τρεις χώρες συμφώνησαν ότι ο αγωγός μπορεί να αποτελέσει μια εναλλακτική συμπληρωματική λύση για την εξαγωγή φυσικού αερίου από τη Μεσόγειο προς την Ευρώπη. Προϋπόθεση, να εντοπιστούν ικανές ποσότητες αερίου που θα δικαιολογούν την κατασκευή του αγωγού, συμπληρωματικά στις εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου, που προγραμματίζεται να γίνουν μέσω των έτοιμων υποδομών που υπάρχουν στην Αίγυπτο. Σε αυτό το σημείο αυτό καταλυτικό ρόλο έπαιξε η ανακάλυψη από την Ιταλική εταιρεία ΕΝΙ το 2015 του γιγαντιαίου κοιτάσματος Zohr στα ανοιχτά της Αιγύπτου το 2015. Η ανακάλυψη του κοιτάσματος αύξησε σημαντικά τα συνολικά αποθέματα της ευρύτερης περιοχής, ενώ έδωσε το έναυσμα για έναν νέο κύκλο ερευνών με διαφορετικό γεωλογικό μοντέλο, που οδήγησε στην ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων τόσο στην Αίγυπτο όσο και στην Κύπρο, το Ισραήλ και άλλες περιοχές.

Ουσιαστικά η ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων στην περιοχή, ήταν εκείνη που άνοιξε το δρόμο ώστε ο αγωγός EastMed να καταστεί μια βιώσιμη, οικονομικά και τεχνικά εφικτή λύση για την εξαγωγή ενός σημαντικού μέρους των ενεργειακών αποθεμάτων της Ανατολικής Μεσογείου προς μια αγορά με δεδομένες σημαντικές ανάγκες σε φυσικό αέριο, όπως η αγορά της Ευρώπης.

Οι σημερινές υπογραφές

Η διακυβερνητική συμφωνία μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ που υπογράφεται σήμερα το απόγευμα στις 18:30 στο Ζάππειο, αποτελεί το σημαντικότερο βήμα στην κατεύθυνση υλοποίησης του αγωγού. Η τελετή της Διακυβερνητικής Συμφωνίας θα γίνει παρουσία του Έλληνα Πρωθυπουργού, κ. Κυριάκου Μητσοτάκη, του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, κ. Νίκου Αναστασιάδη και του Πρωθυπουργού του Ισραήλ, κ. Μπενιαμίν Νετανιάχου.

Τα χρονικά ορόσημα

Στη διαδρομή μέχρι τη σημερινή συμφωνία τα κυριότερα χρονικά ορόσημα για τον αγωγό EastMed είναι τα ακόλουθα:

  • 31 Οκτωβρίου 2013: το έργο αναγνωρίζεται ως PCI και διασφαλίζει πρόσβαση σε κοινοτική χρηματοδότηση για την διεξαγωγή μελετών αλλά και για την μελλοντική κατασκευή του
  • 2015 – 2018: Ολοκληρώνονται από την IGI Poseidon την κοινοπραξία της ΔΕΠΑ με την Edison, οι τεχνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές προμελέτες, που καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το έργο είναι τεχνικά εφικτό και οικονομικά βιώσιμο και ανταγωνιστικό
  • Ιούνιος 2018: ο EastMed εξασφαλίζει πρόσθετη συγχρηματοδότηση από το από το πρόγραμμα CEF (Connect Europe Facility) της ΕΕ
  • Δεκέμβριος 2018: ολοκληρώνονται  οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Κύπρου Ελλάδας Ισραήλ Ιταλίας για τη σύναψη Διακυβερνητικής Συμφωνίας (IGA) για την υποστήριξη της υλοποίησης του έργου. Το κείμενο έλαβε τη σχετική έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τον Φεβρουάριο του 2019.
  • Σεπτέμβριος 2019: η INEA (θεσμικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπεύθυνο για το πρόγραμμα συν-χρηματοδότησης CEF), εκταμίευσε προπληρωμή ποσού 13,8 εκ. € προς άμεση υποστήριξη του Έργου. H επιχορήγηση του συνολικού ποσού, έως 34,5 εκ.€, υπόκειται σε αξιολόγηση της Ευρωπαϊκή Επιτροπής (INEA και άλλες συναρμόδιες διευθύνσεις) κατόπιν της ολοκλήρωσης των συν-χρηματοδοτούμενων δραστηριοτήτων.
  • Δεκέμβριος 2019: το ΔΣ της IGI Poseidon αποφασίζει την επίσπευση της ανάπτυξης του έργου και στην κατεύθυνση αυτή εγκρίνουν την υλοποίηση επένδυσης ύψους 70 εκατ. ευρώ για την εκπόνηση των αναγκαίων μελετών για την ωρίμανση του έργου ώστε να μπορεί να ληφθεί η τελική επενδυτική απόφαση εντός του 2022 και το έργο να μπορεί να τεθεί σε λειτουργία έως το 2025.
  • Δεκέμβριος 2019: Ψηφίζεται από την αμερικανική Γερουσία το EastMed Act το οποίο μεταξύ άλλων υπογραμμίζει τη σημασία του αγωγού EastMed, εφόσον αποδειχθεί η εμπορική βιωσιμότητά του, για την ενίσχυση της ενεργειακής διαφοροποίησης της Ευρώπης, ευθυγραμμιζόμενος με τις ενεργειακές μεταρρυθμίσεις που προωθεί η ΕΕ στο πλαίσιο του 3ου ενεργειακού πακέτου.

Η σημασία της Αν. Μεσογείου

Η προώθηση του αγωγού EastMed είναι άμεσα συνυφασμένη με την οικονομική αλλά και πολιτική σημασία των κοιτασμάτων της ανατολικής Μεσογείου. Καθώς σήμερα η Ευρώπη καταναλώνει πάνω από 400 δισ. κυβικά μέτρα, με αυξητικό ρυθμό, οι εντός ΕΕ πηγές ενέργειας φθίνουν ενισχύοντας την εξάρτηση από εισαγωγές. Ο αγωγός TAP σε συνδυασμό με τον αγωγό EastMed αλλά και τον ελληνοβουλγαρικό αγωγό IGB δυνητικά μπορούν να καλύψουν ένα μέρος των αναγκών σε ενέργεια της Ευρώπης, διαφοροποιώντας τις πηγές προμήθειας και ενισχύοντας την ενεργειακή ασφάλεια.

Πηγή: capital.gr