Της Αλεξάνδρας Γκίτση
Περισσότερο δύσκολο απ’ όσο αρχικά κανείς θα φανταζόταν, είναι η επιστροφή των “εγκεφάλων” στην Ελλάδα. Και αυτό γιατί αν και η βαθιά και παρατεταμένη ύφεση που γνώρισε η ελληνική οικονομία κατά την τελευταία δεκαετία ενεργοποίησε μεγάλο κύμα φυγής ταλαντούχων νέων, οι μακροχρόνιες παθογένειες του εγχώριου παραγωγικού υποδείγματος ήταν εκείνες που τροφοδότησαν το φαινόμενο, προσδίδοντάς του ένταση και διάρκεια.
Αποτέλεσμα από το 2010 να καταγραφεί ένα μεγάλο κύμα μετανάστευσης νέων επιστημόνων και επαγγελματιών. Το κύμα αυτό εντάθηκε το 2012 και μονιμοποιήθηκε τα επόμενα έτη λαμβάνοντας διαστάσεις μεγάλης φυγής, με τις ετήσιες εκροές ατόμων στην ηλικιακή ομάδα των 25-44 ετών να ξεπερνούν τις 50 χιλιάδες (πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος). Συνολικά, μεταξύ 2008 και 2017 μετανάστευσαν περισσότερα από 467 χιλιάδες άτομα της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας (πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος).
Η Τράπεζα της Ελλάδος, στην Ενδιάμεση Έκθεσή της, εκτιμά δε πως η επιμονή του φαινομένου αποκαλύπτει ότι η αναστροφή του αποτελεί διαδικασία εξαιρετικά αργή και δύσκολη και απαιτεί τη θεραπεία των μονιμότερων ευπαθειών με γνώμονα τη δημιουργία μιας ευέλικτης και ανταγωνιστικής αγοράς εργασίας με σκοπό τη δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλής εξειδίκευσης, καλών αμοιβών και συνθηκών εργασίας που προσφέρουν προ- οπτικές εξέλιξης και προόδου. Στην Έκθεσή της η ΤτΕ σημειώνει επίσης πως “η εθνική οικονομική πολιτική πρέπει να εστιάσει στην αναδιοργάνωση του παραγωγικού τομέα της οικονομίας με ενίσχυση εκείνων των κλάδων παραγωγής που χαρακτηρίζονται από καινοτομία και εξωστρέφεια, εξέλιξη που θα μετριάσει ή εν τέλει θα ανακόψει τη “διαρροή εγκεφάλων” στο εξωτερικό”.
Τι πρέπει όμως να γίνει για να αναστραφεί το brain drain; Η Τράπεζα της Ελλάδος στην Ενδιάμεση Έκθεσή της προτείνει τρεις παρεμβάσεις:
Πρώτον, την παροχή άμεσων φορολογικών κινήτρων σε επαναπατριζόμενους επιστήμονες και σε επιχειρήσεις που προσλαμβάνουν τέτοιους επιστήμονες (για παράδειγμα μειωμένοι συντελεστές φορολόγησης και μειωμένες ασφαλιστικές εισφορές), καθώς και επενδυτικών κινήτρων. Παρόμοια φορολογικά κίνητρα μπορούν να δοθούν και σε νεοφυείς επιχειρήσεις που ιδρύονται από επαναπατριζόμενους επιστήμονες, ενώ παράλληλα η παροχή φορολογικών κινήτρων για την ομαλή ένταξη των νεοεισερχόμενων ηλικίας κάτω των 25 ετών στην αγορά εργασίας μπορεί να ανακόψει την τάση φυγής. Εξάλλου, η στήριξη του επιχειρείν και της νεοφυούς επιχειρηματικότητας επιδρά ευεργετικά στην ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας.
Δεύτερον, εκτιμά πως με την ισχυροποίησή τους οι επιχειρήσεις των κλάδων υψηλής προστιθέμενης αξίας είναι σε θέση να συμμετέχουν σε προγράμματα σύμπραξης με επιχειρήσεις του εξωτερικού, στα οποία η συμμετοχή των αποδήμων ως γέφυρας γνώσεων αποφέρει σημαντικά οφέλη για την εγχώρια οικονομία μέσω της μεταφοράς τεχνολογίας, τεχνογνωσίας και εμπειρογνωμοσύνης σε σύγχρονους τρόπους παραγωγής και διοίκησης που απέκτησαν κατά την παραμονή τους στο εξωτερικό.
Τρίτον, η καταγραφή των αναντιστοιχιών στην αγορά εργασίας επιτρέπει την αποτελεσματική αναμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος με γνώμονα τη σύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας. Δράσεις πολιτικής προς την κατεύθυνση αυτή είναι σύμφωνα με την ΤτΕ: η καταπολέμηση του ψηφιακού αναλφαβητισμού, η επικαιροποίηση των προγραμμάτων σπουδών, η ενίσχυση των ανθρωπιστικών σπουδών, η δυνατότητα χρηματοδότησης των ερευνητικών πανεπιστημιακών προγραμμάτων από τον ιδιωτικό τομέα, η διασύνδεση των ελληνικών πανεπιστημίων με ξένα πανεπιστημιακά ιδρύματα, η δημιουργία δομών κινητικότητας ερευνητών, η βελτίωση των εσωτερικών συνδέσεων, η υποχρεωτική επέκταση του θεσμού της μαθητείας και η παροχή οικονομικών κινήτρων στις επιχειρήσεις, π.χ. με τη μορφή φοροαπαλλαγών, για την ανάπτυξη προγραμμάτων έρευνας και καινοτομίας καθώς και εκπαίδευσης του προσωπικού τους στις νέες τεχνολογίες.
Πηγή: capital.gr
