Ο στόχος του υπερδιπλασιασμού, μέσα σε μια δεκαετία, της ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) είναι ούτως ή άλλως φιλόδοξος. Ομως ειδικά για την περίπτωση των αιολικών πάρκων, το εγχείρημα έχει μια επιπρόσθετη δυσκολία: τη χωροθέτηση. Η διαδικασία έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα προβληματική την τελευταία δεκαετία, παρά την ύπαρξη ενός γενικού πλαισίου κανόνων, με τις τοπικές κοινωνίες να εκδηλώνουν συχνά έντονη αντίδραση και μεγάλο αριθμό σχεδίων να καταλήγουν μέσω προσφυγών στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ). Μέσα σε όλα αυτά, το υπουργείο Περιβάλλοντος ανακοίνωσε την προηγούμενη εβδομάδα ότι θα προχωρήσει σε ταχύτερες αδειοδοτήσεις μέσω της διαδικασίας του fast track, μια επιλογή για την οποία εκφράζονται επιφυλάξεις.
Γιατί όμως υπάρχουν τόσες αντιδράσεις, ειδικά για τα αιολικά πάρκα (και όχι για άλλες μορφές ανανεώσιμων πηγών, όπως τα φωτοβολταϊκά ή τα υδροηλεκτρικά); Ενα μέρος αυτών σίγουρα οφείλεται στο φαινόμενο που ονομάζεται NIMBY από τα αρχικά της φράσης «Not in my back yard», δηλαδή «όχι στην αυλή μου». Ομως σε πολλές περιπτώσεις υπάρχουν βαθύτερα αίτια που σχετίζονται με τη διαδικασία αδειοδότησης.
Η πιο πρόσφατη περίπτωση αντιδράσεων αφορά την εγκατάσταση δύο αιολικών πάρκων στα Αγραφα. Η τοπική κοινωνία αλλά και η ορειβατική/πεζοπορική κοινότητα αντιτίθενται, υποστηρίζοντας ότι τα πάρκα θα τραυματίσουν ένα τοπίο με τεράστια οικολογική αξία, εξαλείφοντας την προοπτική του για μια διαφορετικού τύπου ανάπτυξη. «Ενα βασικό ζήτημα είναι η έλλειψη διαλόγου με τις τοπικές κοινωνίες. Ελάχιστοι “πήραν χαμπάρι” το 2012 ότι αδειοδοτήθηκαν τα δύο πάρκα. Οι περισσότεροι το μάθαμε την άνοιξη του 2018», λέει ο Παναγιώτης Γιαννόπουλος, μέλος Δικτύου Φορέων και Πολιτών για τη Σωτηρία των Αγράφων. «Το σημαντικότερο πρόβλημα όμως δεν ήταν αυτό, αλλά οι ελλιπείς περιβαλλοντικές μελέτες, βάσει των οποίων αδειοδοτήθηκαν τα έργα». Να σημειωθεί ότι οι ενστάσεις των προσφευγόντων δεν έγιναν δεκτές από το ΣτΕ, που τις απέρριψε τον περασμένο Ιούνιο.
Την προηγούμενη εβδομάδα το υπουργείο Περιβάλλοντος παρουσίασε το νέο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ). Για την αιολική ενέργεια προβλέπει την αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος από 2,6 GW σήμερα σε 7 GW έως το 2030 (στο σύνολο των ΑΠΕ από 8,7 GW σε 18,9 GW). Μάλιστα, όπως ανέφερε ο υφυπουργός Περιβάλλοντος Δημήτρης Οικονόμου, επειδή το νέο χωροταξικό πλαίσιο για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αναμένεται να χρειαστεί μία διετία για να θεσπιστεί (βρίσκεται σε ισχύ εκείνο του 2008, ξεπερασμένο πια από τις εξελίξεις), θα γίνουν σημειακές τροποποιήσεις της νομοθεσίας και θα ενταχθούν μεγάλα έργα ΑΠΕ στη διαδικασία των fast track επενδύσεων.
Διαφοροποίηση
Η χωροθέτηση των αιολικών πάρκων «διχάζει» και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, με τη WWF και την Greenpeace να διαφοροποιούνται, μη συμφωνώντας με όλες τις αντιδράσεις που εκδηλώνονται σε τοπικό επίπεδο. «Είναι δεδομένο πως θα χρειαστούν πολύ περισσότερα αιολικά από σήμερα, για να πετύχουμε και να ξεπεράσουμε τους στόχους του εθνικού σχεδίου», εκτιμά ο διευθυντής της WWF Δημήτρης Καραβέλλας. «Η πρόκληση αφορά το πού και πώς. Εχουμε δει εξαιρετικά προβληματικές χωροθετήσεις αιολικών να προωθούνται εις βάρος πολύτιμων οικοτόπων (πρόσφατο παράδειγμα επένδυσης στις μικρές νησίδες του Αιγαίου), ενώ άλλες περιοχές που θα ήταν κατάλληλες για αιολικά πάρκα έχουν αποκλειστεί από τον σχεδιασμό χωρίς ιδιαίτερη λογική. Αυτές είναι οι στρεβλώσεις που πρέπει να αλλάξουν και τα προβλήματα που πρέπει να ξεπεραστούν. Μην ξεχνάμε επίσης πως ΑΠΕ δεν είναι μόνο μεγάλα αιολικά, που και αυτά προφανώς θα χρειαστούν. Οι ενεργειακές κοινότητες για παράδειγμα, είναι άλλης κλίμακας, λειτουργούν τοπικά και δίνουν τη δυνατότητα ευρείας συμμετοχής από την τοπική κοινωνία στην ενεργειακή παραγωγή και αξιοποίηση. Ο νέος ΕΣΕΚ πρέπει να στηρίξει και να προωθήσει και τέτοια σχήματα».
«Η πρόθεση του υπουργείου Περιβάλλοντος να προχωρήσει σε σημειακές τροποποιήσεις της νομοθεσίας για τη χωροθέτηση των ΑΠΕ γεννά ερωτήματα για τις στοχεύσεις της», εκτιμά ο πολεοδόμος Μίλτος Λάζογλου, συνεργάτης της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού. «Υπάρχουν όντως πράγματα που πρέπει να αλλάξουν στο σύστημα αδειοδότησης, αλλά υπέρ της ενεργού συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών και της προστασίας του περιβάλλοντος. Η άποψη της ΕΛΛΕΤ είναι ότι δεν πρέπει να επιτρέπεται η χωροθέτηση ΑΠΕ σε Natura, όσο το κράτος δεν έχει ολοκληρώσει τις ειδικές μελέτες και το πλαίσιο που απαιτείται για την ουσιαστική προστασία τους. Πρέπει επίσης να κατοχυρωθεί θεσμικά η απόσυρση των ανεμογεννητριών μετά το τέλος της ζωής τους και να απαγορευτεί κατηγορηματικά η χρήση των δρόμων που ανοίγονται για νέα δόμηση».
Η… θαλάσσια προοπτική
Οι εμπλεκόμενοι με τον χώρο της παραγωγής αιολικής ενέργειας υποστηρίζουν από την πλευρά τους ότι οι τοπικές αντιδράσεις είναι κατά κανόνα αστήρικτες και καθυστερούν την πρόοδο της Ελλάδας στις ΑΠΕ. «Το χωροταξικό πλαίσιο του 2008 ρύθμισε αρκετά επιτυχημένα τη χωροθέτηση αιολικών πάρκων. Απόδειξη είναι ότι το ΣτΕ σταμάτησε να “ακυρώνει” τους περιβαλλοντικούς τους όρους», εκτιμά ο Παναγιώτης Λαδακάκος, πρόεδρος της Ελληνικής Επιστημονικής Ενωσης Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ). «Παρ’ όλα αυτά τα τελευταία χρόνια οι αντιδράσεις αναζωπυρώνονται. Κατά τη γνώμη μου, ο κυριότερος λόγος είναι η φιλοσοφία του “NIMBY” και τα επιχειρήματα είναι μερικές φορές έως και κωμικά. Συχνά όμως οι αντιδράσεις εκπορεύονται από τα ανταποδοτικά οφέλη, τα οποία οι δήμοι προσπαθούν να μεγιστοποιήσουν. Για τον λόγο αυτό θεσμοθετήθηκε ότι το 1% του τζίρου των αιολικών θα πηγαίνει απευθείας στους καταναλωτές μέσω των λογαριασμών της ΔΕΗ. Βέβαια το ποσό αυτό δόθηκε μόνο μια φορά, το 2017, παρότι παρακρατείται από τις εταιρείες». Ο κ. Λαδακάκος θεωρεί ότι η υπερσυγκέντρωση ανεμογεννητριών σε κάποιες περιοχές είναι αναπόφευκτη. «Πράγματι σε περιοχές όπως η νότια Εύβοια ή η Ανδρος υπάρχουν ή θα υπάρξουν πολλές ανεμογεννήτριες. Οπου υπάρχει πολύ υψηλό αιολικό δυναμικό, είναι επόμενο ότι θα υπάρχουν αυξημένες συγκεντρώσεις αιολικών πάρκων, κατά μια έννοια η ίδια η φύση “χωροθετεί”. Αν θέλουμε να πετύχουμε τον στόχο του ΕΣΕΚ, μοιραία κάποιες περιοχές θα πρέπει να εξαντλήσουν τη φέρουσα ικανότητά τους». Πάντως, η σταδιακή «εισαγωγή» των θαλάσσιων αιολικών ενδέχεται να δώσει λύση στο θέμα της χωροθέτησης. «Σίγουρα θα αποσυμφορηθεί η στεριά και θα κατευναστούν οι αντιδράσεις».
Πηγή: kathimerini.gr
