Eνα πρωτοποριακό μεταπτυχιακό πρόγραμμα στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, με τρεις κατευθύνσεις, «Ψηφιακός πολιτισμός», «Eξυπνες πόλεις», «Διαδίκτυο των Πραγμάτων και προηγμένες ψηφιακές τεχνολογίες», προετοιμάζει νέους επιστήμονες που θα οδηγήσουν τη χώρα στην ψηφιακή εποχή.
Η τεχνολογία αλλάζει ραγδαία τη ζωή μας, τις συνθήκες εργασίας μας, τους τρόπους επικοινωνίας μας, τη σχέση μας με τους άλλους, το πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο – μέσα από μεικτά περιβάλλοντα, μαζί ψηφιακά και πραγματικά. Μετασχηματίζει σταδιακά τις πόλεις σε αυτοματοποιημένα συστήματα, όπου η αναγκαία άμεσα διαθέσιμη πληροφορία και οι ταχείες λύσεις σε κάθε πρόβλημα παίζουν τον πρώτο ρόλο. Τεχνητή νοημοσύνη, drones, ρομποτική, Διαδίκτυο των Πραγμάτων, επαυξημένη και εικονική πραγματικότητα, τρισδιάστατη εκτύπωση διαμορφώνουν ένα ριζικά διαφορετικό περιβάλλον, με πλήθος δυνατότητες. Κι εμείς; Εμείς προχωρούμε απροσχεδίαστα, χωρίς κατευθυντήριες γραμμές για τη δημιουργία του αναγκαίου περιβάλλοντος διεπιστημονικής συνεργασίας που απαιτεί η ανάπτυξη «έξυπνων», δηλαδή βιώσιμων ψηφιακών πόλεων.
Ο στόχος
Το πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς (ΠΑΠΕΙ), που ξεκινά για δεύτερη χρονιά από τις 29 Οκτωβρίου, αποβλέπει ακριβώς σε αυτό, «να εφοδιάσει επιστήμονες από διαφορετικά πεδία, χωροτάκτες, μηχανικούς, αρχιτέκτονες, αρχαιολόγους, ιστορικούς, ειδικούς στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, γραφίστες, νομικούς κ.ά., με μια κοινή γλώσσα, ένα κοινό υπόβαθρο ώστε να μπορούν να συνεργαστούν, να σχεδιάσουν, να διαχειριστούν και να υποστηρίξουν καινοτόμους υπηρεσίες, νέα συστήματα, υποδομές και λειτουργίες στη διαρκώς μεταβαλλόμενη νέα ψηφιακή εποχή», λέει στην «Κ» ο Δημήτρης Δ. Βέργαδος, διευθυντής του προγράμματος, αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Πληροφορικής του ΠΑΠΕΙ.
«Η αστικοποίηση, η οικιστική ανάπτυξη, η εξάντληση των πόρων δημιουργούν ασφυκτικές πιέσεις. Σύμφωνα με μελέτη των Ηνωμένων Εθνών, σήμερα, το 54% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε αστικές περιοχές, ποσοστό που αναμένεται να αυξηθεί στο 66% έως το 2050. Σε 11 χρόνια, 5 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα ζουν σε αστικά περιβάλλοντα. Το 2030, θα υπάρχουν 41 Megacities, με περισσότερους από 10 εκατομμύρια κατοίκους η καθεμία. Οι μεσαίες τάξεις, σήμερα 3 δισεκατομμύρια, που πραγματοποιούν τα δύο τρίτα των παγκόσμιων καταναλωτικών δαπανών και απορροφούν σημαντικούς πόρους, θα αυξηθούν. Οι τεχνολογικοί γίγαντες έχουν ξεκινήσει από νωρίς να συγκεντρώνουν και να επεξεργάζονται τα δεδομένα που παράγουν ιδιώτες και υπηρεσίες, και να σχεδιάζουν εφαρμογές για έξυπνες πόλεις, οι οποίες εξελίσσονται σε μια τεράστια παγκόσμια αγορά ύψους 1,4 τρισ. δολαρίων, που θα παράγει το 60% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Στο Τορόντο, η Google σχεδιάζει σε μιαν ανεκμετάλλευτη παράκτια περιοχή μια επέκταση της πόλης που θα είναι “έξυπνη”. Ηλεκτρονική διαχείριση της παραγωγής, των μετακινήσεων και των πόρων, αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων και φυσικών καταστροφών, κυβερνοασφάλεια, εκπαίδευση. Οι έξυπνες πόλεις μπορούν να μειώσουν κατά 50% το περιβαλλοντικό αποτύπωμα μέχρι το 2030. Βασικό εργαλείο, το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (Internet of Things – IoT), μια πλατφόρμα που συλλέγει, επεξεργάζεται και αξιοποιεί δεδομένα από πολλαπλές συσκευές, αισθητήρες και πλατφόρμες», λέει ο διευθυντής του προγράμματος.
Ο Δήμος Τρικκαίων, με τον οποίο συνεργάζεται το Πανεπιστήμιο Πειραιώς, διαθέτει για 30 έως 60 λεπτά, σε ιδιώτες και επαγγελματίες ελαφρά μικρά ηλεκτροκίνητα οχήματα με μηδενικές εκπομπές, για μετακινήσεις στην πόλη.
Ο κ. Βέργαδος παραθέτει παραδείγματα κρίσιμων ψηφιακών υπηρεσιών:
• Εξυπνη συντήρηση υποδομών. Αισθητήρες προειδοποιούν τις αρμόδιες υπηρεσίες για ρωγμές ή κλίσεις σε κτίρια και γέφυρες, συσκευές εκτιμούν τον χρόνο και το είδος της συντήρησης δρόμων, κατασκευών, ώστε οι επιθεωρήσεις και οι εργασίες αποκατάστασης να γίνονται συντονισμένα και να εξοικονομούνται σημαντικοί πόροι. Σημαντικό για μια χώρα όπως η Ελλάδα με έντονη σεισμική δραστηριότητα και πλούσια πολιτιστική κληρονομιά.
• Εξυπνη διακομιδή απορριμμάτων. Αισθητήρες στους κάδους ειδοποιούν για τον όγκο των σκουπιδιών. Ετσι, αποφεύγονται διαδρομές προς άδειους κάδους και αυξάνονται εκείνες προς υπερπλήρεις.
• Εξυπνα ηλεκτρικά δίκτυα επιτρέπουν την αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ των παρόχων ηλεκτρικής ενέργειας, των μετρητών και των πυλών των καταναλωτών, για παρακολούθηση και μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Συσκευές ρυθμίζουν αυτόματα τον φωτισμό των αυτοκινητόδρομων και της πόλης. Mετρητές παρακολουθούν τη χρήση νερού για τους πελάτες τους και τους ενημερώνουν. Aισθητήρες εντοπίζουν άμεσα διαρροές στους σωλήνες και βλάβες, ελαχιστοποιώντας τον χρόνο αποκατάστασης και την ποσότητα του νερού που χάθηκε.
• Μείωση ρύπανσης. Αισθητήρες μετρούν την ποιότητα του αέρα των πόλεων, ανιχνεύουν τις πηγές της ρύπανσης και αλγόριθμοι ενεργοποιούν αυτόματη επιβολή ορίων κίνησης σώζοντας ζωές.
• Διαχείριση κυκλοφορίας με έξυπνα φανάρια. Αισθητήρες και λογισμικά ειδοποιούν για σημεία όπου έχουν γίνει ατυχήματα και προτείνουν νέες διαδρομές. Παρακολουθούν τις θέσεις στα μέσα μεταφοράς και προτείνουν συνδυαστική χρήση τους για τη μικρότερη δυνατή διαδρομή. Ανιχνεύουν κενές θέσεις παρκαρίσματος ή ενημερώνουν για ετοιμοπαράδοτα αυτοκίνητα που νοικιάζονται με την ώρα.
• Ελεγχος της υγείας. Εξυπνες συσκευές ανταλλάσσουν δεδομένα μεταξύ τους και δημιουργούν ένα «οικοσύστημα» υπηρεσιών υγείας και διατροφής για τον χρήστη. Μετρούν δείκτες υγείας όπως η αρτηριακή πίεση, το ζάχαρο κ.ά. και υπενθυμίζουν για τη λήψη φαρμάκων ή ενημερώνουν τον γιατρό για τη ρύθμιση της αγωγής από απόσταση. Αποστέλλουν τα δεδομένα στον ιατρικό φάκελο του ασθενούς.
• Ελεγχος της αγροτικής παραγωγής. Αισθητήρες μετρούν τις περιβαλλοντικές παραμέτρους (φωτισμό, θερμοκρασία, υγρασία κ.ά.) και συσκευές πραγματοποιούν αυτόματα τις κατάλληλες παρεμβάσεις. Δίκτυα παρακολουθούν την υγεία των ζώων, ελέγχουν την ποσότητα και την ποιότητα των ζωικών προϊόντων.
«Τα μεγάλα δεδομένα και το Διαδίκτυο των Πραγμάτων επιτρέπουν στις υπηρεσίες των πόλεων να έχουν πρόσβαση σε έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών που δεν ήταν διαθέσιμες πριν, να συλλέγουν γνώση και να σχεδιάζουν στρατηγικές. Για παράδειγμα, να ενημερώνονται για τις δημογραφικές τάσεις σε μια περιοχή και να λαμβάνουν αποφάσεις, να ειδοποιούνται για σημεία υψηλού κινδύνου ή έκτακτα συμβάντα και να αποστέλλουν δυνάμεις», σημειώνει ο κ. Βέργαδος και συνεχίζει. «Δημόσιες υπηρεσίες πόλεων και επιχειρήσεις επενδύουν σημαντικά κεφάλαια σε υποδομές (π.χ. ανάπτυξη δικτύων οπτικών ινών, δικτύων κινητών επικοινωνιών 5G, πλατφορμών ΙοΤ, εγκατάσταση έξυπνων συσκευών και τεχνολογιών), ενισχύοντας την περιφερειακή και εθνική ανταγωνιστικότητα και προσελκύοντας επενδυτές και νέους κατοίκους».
Αιτήσεις συμμετοχής έως 15 Οκτωβρίου
Η ιδέα του μεταπτυχιακού γεννήθηκε το 2016, όταν τέσσερις ειδικοί, ο Δημήτρης Δ. Βέργαδος, ο Ιωσήφ Στεφάνου, ομότιμος καθηγητής Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ, η Κωνσταντίνα Σιούντρη, αρχιτέκτων μηχανικός και ο Χρήστος Αναγνωστόπουλος, καθηγητής στο τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου διαπίστωσαν το έλλειμμα στην ανάπτυξη του ψηφιακού πολιτισμού και εισήγαγαν το 2017 το σχετικό μεταπτυχιακό. Με την επανίδρυση των μεταπτυχιακών προγραμμάτων, το 2018 δημιουργήθηκε αυτόνομο μεταπτυχιακό τριών κατευθύνσεων με τίτλο «Ψηφιακός Πολιτισμός, Εξυπνες Πόλεις, Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT) και Προηγμένες Ψηφιακές Τεχνολογίες» (http://www.cs.unipi.gr/dcsciot). Διαλέξεις στο πρόγραμμα δίνουν οι: Γιώργος Μαγγίνης, επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, Παντελής Πάνος, γεν. διευθυντής της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών, Βασίλης Καραμητσάνης, πρόεδρος Eθνικής Λυρικής Σκηνής, Αμαλία Ανδρουλιδάκη, γεν. διευθύντρια του υπουργείου Πολιτισμού, Γιώργος Κακαβάς, διευθυντής του Νομισματικού Μουσείου, Παναγιώτης Ράππας, διεθνής μετρ του Animation κ.ά. Το πρόγραμμα συνάπτει συνεργασίες με επιχειρήσεις, ινστιτούτα, διεθνείς οργανισμούς, δημόσιους και τοπικούς φορείς που δραστηριοποιούνται στις έξυπνες τεχνολογίες, όπως με τον Δήμο Τρικκαίων. Η υποβολή αιτήσεων συμμετοχής στο πρόγραμμα λήγει στις 15 Οκτωβρίου.
Η τεχνολογία σώζει και αναδεικνύει τον πολιτιστικό πλούτο
Μεταπτυχιακοί φοιτητές με τον διευθυντή του προγράμματος Δημήτρη Βέργαδο (κέντρο, αριστερά) και τον επιστημονικό διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη Γιώργο Μαγγίνη (κέντρο δεξιά).
Ο ψηφιακός πολιτισμός αποτελεί βασική συνιστώσα των έξυπνων πόλεων. «Η τεχνολογία μεταβάλλει συνεχώς την υποδομή των πόλεων, σε ορισμένες περιπτώσεις μη λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαίτερη πολιτισμική φυσιογνωμία ενός τόπου, που είναι κρίσιμη για τη διαμόρφωση των μελλοντικών κοινωνιών», εξηγεί ο κ. Βέργαδος.
«Υπάρχει συχνά η αντίληψη, η οποία κυριαρχεί στις πιο συντηρητικές κοινότητες, ότι μεταξύ της τεχνολογίας και του πολιτισμού υπάρχει μια αντίθεση. Η άποψη αυτή τροφοδοτείται κυρίως από τον φόβο ότι η εικονική πραγματικότητα θα καταργήσει τη φυσική παρουσία και από το γεγονός ότι η μηχανοποίηση αντικαθιστά σταδιακά την παραδοσιακή δεξιοτεχνία. Από την άλλη το μοντέλο της έξυπνης πόλης προβάλλεται ως ένα ομογενοποιημένο υβριδικό περιβάλλον, το οποίο μπορεί να αναπτυχθεί με τον ίδιο τρόπο παντού. Στην Ελλάδα διαθέτουμε ένα πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα, η διατήρηση του οποίου δεν είναι διαπραγματεύσιμη. Μια πραγματικά έξυπνη πόλη δεν μπορεί να βαδίσει προς το μέλλον χωρίς τη μνήμη του παρελθόντος και την υλική και άυλη κληρονομιά της».
Αλλά πώς η πολιτιστική κληρονομιά γίνεται έξυπνη; Με τη χρήση όλων των τεχνολογιών –Διαδίκτυο των Πραγμάτων, τεχνητή νοημοσύνη, υπολογιστική νέφους, machine to machine επικοινωνία, εικονική και μεικτή πραγματικότητα, μοντελοποίηση με 3D γραφικά, κινητές τεχνολογίες Διαδικτύου, cloud computing κ.ά.– πολλά είναι δυνατά: Η διασύνδεση οργανισμών, ινστιτούτων, συλλόγων, επισκεπτών, πολιτιστικών αντικειμένων. Η δημιουργία βάσεων δεδομένων με τεκμήρια σχετικά με τα μνημεία, τα μονοπάτια, την ανθρωπογεωγραφία, τα έθιμα, τη γαστρονομία κ.ά. Η αποτύπωση ανασκαφών με drones. Ψηφιακές ξεναγήσεις και εικονικές περιηγήσεις σε μουσεία, χώρους και μνημεία. Η ανάγνωση σπάνιων και παλαιών βιβλίων ή η πρόσβαση σε αρχεία και τεκμήρια από απόσταση. «Σκεφθείτε πόσα αντικείμενα που δεν εκτίθενται γιατί δεν υπάρχει χώρος αλλά φυλάσσονται σε αποθήκες μπορούν να είναι χρήσιμα σε ερευνητές αν έχουν αποτυπωθεί ψηφιακά», λέει ο κ. Βέργαδος. «Και το σημαντικότερο, υπάρχει η δυνατότητα της λεπτομερούς ψηφιακής αποτύπωσης των μνημείων, που είναι κρίσιμη στην ανακατασκευή, αποκατάσταση και διάσωσή τους. Η ψηφιακή αποτύπωση της Παναγίας των Παρισίων δίνει τη δυνατότητα της ακριβούς αποκατάστασης των μερών που έχουν καταστραφεί. Στη Συρία, τα μνημεία που καταστράφηκαν έχουν αναπαραχθεί ψηφιακά και μας δίνεται η δυνατότητα να τα αποκαταστήσουμε, έστω τμηματικά. Αντίθετα το Εθνικό Μουσείο της Βραζιλίας καταστράφηκε από πυρκαγιά το 2018, και μαζί με το κτίριο χάθηκε μια τεράστια συλλογή με πάνω από 20 εκατ. μη ψηφιοποιημένα αντικείμενα», σημειώνει ο κ. Βέργαδος και καταλήγει: «Τα τρέχοντα αστικά σχέδια πρέπει να προκύπτουν από τη συγχώνευση του πολιτισμού και της τεχνολογίας. Η διατήρηση της φυσιογνωμίας του τόπου μέσα από έξυπνες εφαρμογές είναι που προσφέρει την πραγματική καινοτομία και τις εξατομικευμένες επιλογές στις σύγχρονες πόλεις και κοινωνίες».
Αλλά εμείς έχουμε ακόμα μεγάλη απόσταση να καλύψουμε για την ψηφιακή ανάδειξη του πλούτου μας. «Κατάλληλα εκπαιδευμένοι επιστήμονες θα μπορούν να χαράσσουν ψηφιακές πολιτικές στον πολιτισμό, να υποστηρίζουν τις πολιτιστικές υπηρεσίες, να είναι ευέλικτοι ή αυστηροί εκεί όπου χρειάζεται, να γνωρίζουν πώς παράγονται τα ψηφιακά προϊόντα και ποια είναι τα προβλήματα που μπορούν να ανακύψουν», καταλήγει ο κ. Βέργαδος.
Πηγή: kathimerini.gr
