Ο Νταν Λαχάβ είναι ένας από τους επιστήμονες που δημιούργησαν την «κυρία Debater», τον υπερυπολογιστή της ΙΒΜ που τον περασμένο Φεβρουάριο ήρθε σε λεκτική διαμάχη με τον πρωταθλητή αγώνων ρητορικής Χαρίς Ναταραζάν. Είναι μαζί, δεινός ερευνητής και ένας από τους καλύτερους ρήτορες του κόσμου. Κέρδισε πρόσφατα το Παγκόσμιο Πανεπιστημιακό Πρωτάθλημα debate, έχει λάβει περισσότερα από 50 κύπελλα σε διαγωνισμούς ρητορικής, τίτλους από ομίλους ακαδημαϊκού debate και βραβεία για την προώθηση διεθνώς της ελευθερίας του λόγου και της κριτικής σκέψης.
Ο Νταν Λαχάβ, ο οποίος είναι ιδιαίτερα ευρηματικός στη δημιουργία εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης στον τομέα της ανάπτυξης επιχειρηματολογίας, βρέθηκε στην Αθήνα κυρίως με την άλλη του ιδιότητα, του ρήτορα, ως συντονιστής του 21ου Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Πρωταθλήματος Debate, που διοργανώθηκε για πρώτη φορά στην ελληνική πρωτεύουσα, και μίλησε στην «Κ» με ιδιαίτερο ενθουσιασμό για όλα. Για το πρωτάθλημα («είναι πολύ συγκινητική η επιστροφή του διαγωνισμού ρητορικής στη γενέτειρά της», λέει), αλλά και για το εξέχον έργο –τρέχει πολλά έργα σε 40 χώρες των πέντε ηπείρων– πάνω στο οποίο δουλεύει αυτή τη στιγμή. Μια επέκταση της «κυρίας Debater», επί το επισημότερον, του Project Debater της ΙΒΜ, του προαναφερθέντος πρώτου συστήματος τεχνητής νοημοσύνης που δημιουργήθηκε για να κερδίζει σε λεκτικές αντιπαραθέσεις ανθρώπους, δομώντας τη σκέψη του με βάση δισεκατομμύρια δηλώσεις. Το νέο αυτό πρόγραμμα είναι το Debater-Speech Project by Crowd, μια πλατφόρμα της ΙΒΜ για τη λήψη περίπλοκων αποφάσεων με την υποστήριξη του κοινού, δηλαδή ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που μπορεί να επεξεργαστεί και να κωδικοποιήσει μια τεράστια γκάμα απόψεων και πειστικών επιχειρημάτων που έχουν συγκεντρωθεί από τους πολίτες.
«Φέτος στην Αθήνα ήρθαν οι καλύτερες ομάδες της Ευρώπης από όλα τα κορυφαία ευρωπαϊκά πανεπιστήμια προκειμένου να αντιπαρατεθούν με επιχειρήματα, για πέντε ημέρες, επί θεμάτων σχετικών με τη φιλοσοφία, το δίκαιο, την οικονομία, τις διεθνείς σχέσεις, τον φεμινισμό, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την τεχνολογία και την τεχνητή νοημοσύνη… Κάθε ομάδα έχει στη διάθεσή της μόνο 15 λεπτά για να επεξεργαστεί το θέμα, πριν ξεκινήσει η αντιπαράθεση», λέει ο Νταν Λαχάβ για το πρωτάθλημα. «Επίσης έχετε μια νέα κυβέρνηση, συμβαίνουν πράγματα στην Ε.Ε., από την άλλη υπάρχει το Brexit, το debate είναι ένα πολύ ισχυρό εργαλείο για την ευαισθητοποίηση των Ευρωπαίων φοιτητών και την ανάπτυξη της κριτικής τους σκέψης. Είμαστε ευτυχείς που αυτό συμβαίνει στην πόλη με την Αρχαία Αγορά και τη μεγάλη ιστορία στη διαλογική συζήτηση…», σημειώνει ο Ισραηλινός ειδήμων.
«Αυτός είναι ο ένας από τους λόγους για τον οποίο βρέθηκα εδώ, ο άλλος είναι η δουλειά μου πάνω στο Project Debater. Αισθάνομαι ιδιαίτερα τυχερός, που μπορώ να συνδυάζω τις γνώσεις μου πάνω στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τη δουλειά μου στις εφαρμογές για την ανάπτυξη επιχειρηματολογίας, με το χόμπι μου – την εκπαίδευση στην κριτική σκέψη», εξομολογείται.
Μεγάλη πρόκληση
«Η λεκτική διαμάχη ανάμεσα σε μια μηχανή κι έναν άνθρωπο ήταν μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της τεχνολογικής μας κοινότητας, μετά τη νίκη της σκακιστικής μηχανής Deep Blue της ΙΒΜ επί του κορυφαίου σκακιστή Γκάρι Κασπάροφ το 1996 και του Watson της ΙΒΜ επί των μεγαλύτερων πρωταθλητών του τηλεπαιχνιδιού Τζόπαρντι το 2013», εξηγεί. «Μόνο που είναι πολύ διαφορετικά τώρα, ναι μεν εξακολουθεί να υπάρχει μια αντιπαράθεση ανάμεσα σε δύο πλευρές, αλλά στο σκάκι για παράδειγμα είναι σαφές ποιος κερδίζει, στο ντιμπέιτ, όχι, γι’ αυτό και η πρόκληση είναι μεγαλύτερη», αναφέρει.
«Ο στόχος δεν ήταν να κερδίσουμε τον άνθρωπο, η μηχανή δεν είναι ένας αντίπαλος, ένας εχθρός αλλά ο συλλέκτης όλης της ανθρώπινης σκέψης και δημιουργικότητας. Στόχος μας ήταν να κάνουμε τον αντιπαρατιθέμενο να αντιληφθεί τις προθέσεις της άλλης πλευράς και ίσως να αλλάξει άποψη, να κατανοήσει τις πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις στο θέμα τις οποίες ενδεχομένως δεν είχε σκεφθεί, να διευρύνει την οπτική του, να διευκολυνθεί με ποικίλους τρόπους στην καθημερινή ζωή. Διότι, ενώ ο άνθρωπος εξακολουθεί να είναι πολύ καλός στο χτίσιμο συναισθηματικών δεσμών με το πλήθος και ανάπτυξης της πειθούς, η μηχανή από την πλευρά της μπορεί να συγκεντρώσει τάχιστα στοιχεία από μια τεράστια βάση δεδομένων. Για παράδειγμα, o Project Debater μπορεί να επεξεργαστεί μέσα σε λίγα λεπτά τουλάχιστον 10 δισεκατομμύρια δηλώσεις από 400 εκατομμύρια άρθρα σχετικά με το υπό συζήτηση θέμα. Ενας άνθρωπος θα χρειαζόταν πολλές εβδομάδες, αν όχι όλη του τη ζωή, για να τις συγκεντρώσει. Οι άνθρωποι αντιπαρατίθενται με πάθος, αλλά από τις συζητήσεις τους συχνά λείπουν τα αποδεικτικά στοιχεία ή η ευρύτερη οπτική. Η μηχανή προσφέρει το πλαίσιο που λείπει, όλη τη βεντάλια των επιχειρημάτων που θα μπορούσε η άλλη πλευρά να προβάλει ώστε εσείς να επιλέξετε τα ισχυρότερα επιχειρήματα από τη δική σας πλευρά, για μια συζήτηση σε μεγαλύτερο βάθος», σημειώνει.
«Επίσης αν είστε νομικός, δημοσιογράφος, γιατρός και χρειάζεστε πολλές πληροφορίες για να αποκτήσετε καλύτερη γνώση του αντικειμένου σας, οι τεχνικές που αναπτύχθηκαν από τον Project Debate, μπορούν να βελτιώσουν ριζικά αυτό που κάνετε. Δεν θα μπει η μηχανή στο δικαστήριο στη θέση του ανθρώπου, αλλά μπορεί να συλλέξει και να επεξεργαστεί ταχύτατα δεδομένα, προς την κατεύθυνση που θέλετε».
Debate στην Αθήνα
Η Αθήνα φιλοξένησε από τις 4 έως τις 10 Αυγούστου 650 φοιτητές από 35 χώρες της Ευρώπης και της ευρύτερης περιοχής, οι οποίοι έλαβαν μέρος στο Πανευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Πρωτάθλημα Debate. Ο ετήσιος αυτός διαγωνισμός, είναι μία από τις μεγαλύτερες ακαδημαϊκές διοργανώσεις, οι οποίες συγκεντρώνουν παθιασμένους νεαρούς ρήτορες, που διαγωνίζονται πάνω σε ποικίλα θέματα, εμπνευσμένα από διαχρονικά κοινωνικά ζητήματα, αλλά και την επικαιρότητα. Η φετινή διοργάνωση ήταν η 21η. Το πρωτάθλημα διεξήχθη για πρώτη φορά το 1999 και έκτοτε λαμβάνει χώρα σε μία διαφορετική ευρωπαϊκή πόλη κάθε χρόνο. Το πρωτάθλημα διοργάνωσε φέτος η Ρητορική Εταιρεία Ελλάδας, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που στοχεύει στην προώθηση της ρητορικής και των λεκτικών αντιπαραθέσεων στην ελληνική εκπαίδευση και στην κοινωνία γενικότερα. Η οργανωτική επιτροπή αποτελείται από εθελοντές, κυρίως φοιτητές και νέους επαγγελματίες. Η διοργάνωση υποστηρίχθηκε από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Κολλέγιο Αθηνών, το Κολέγιο BCA και την PwC.
Χρήσιμο στη λήψη αποφάσεων
Το Debater-Speech Project by Crowd οργανώνει τα χιλιάδες επιχειρήματα σε μια σύντομη αφήγηση τόσο όσον αφορά τα θετικά όσο και τα αρνητικά σημεία.
Εξαιρετικά χρήσιμα είναι τα εν λόγω συστήματα στη λήψη αποφάσεων. Ας υποθέσουμε ότι ο δήμαρχος της Αθήνας θέλει να επιβάλει ένα δημοτικό τέλος και ζητεί την άποψη όλων των δημοτών, που την υποβάλλουν διαδικτυακά. Το Speech by Crowd οργανώνει τα χιλιάδες επιχειρήματα σε μια σύντομη αφήγηση τόσο όσον αφορά τα θετικά όσο και τα αρνητικά σημεία, δίνοντας στον δήμαρχο την πλήρη εικόνα… «Συχνά νομίζουμε ότι βρισκόμαστε στο κέντρο του σύμπαντος, ότι δεν υπάρχουν άλλα επιχειρήματα εκτός από εκείνα που διαθέτουμε στη φαρέτρα μας προκειμένου να στηρίξουμε την όποια απόφασή μας, π.χ. για την οικονομία της χώρας, όμως αν ερευνήσουμε λίγο, θα ανακαλύψουμε πληθώρα άλλων οπτικών γωνιών, που μπορούν να εμπλουτίσουν την επιχειρηματολογία μας προς το κοινό, να φανερώσουν εκείνη της άλλης πλευράς, να φωτίσουν άγνωστα σε εμάς σημεία και να μας κάνουν είτε να αλλάξουμε γνώμη είτε να προβούμε σε ορισμένες παραχωρήσεις ή να υποστηρίξουμε σθεναρά την απόφασή μας και να πείσουμε».
Στην ερώτηση αν η μηχανή επιχειρηματολογεί καλή τη πίστει ή αν, αποκτώντας αυτογνωσία, μπορεί να προσπαθήσει να μας ξεγελάσει ή να μας διδάξει πώς να είμαστε κακόβουλοι, η απάντησή του είναι κατηγορηματική. «Λειτουργεί με καλή πίστη γιατί είναι εργαλείο που έχει φτιαχτεί με τις απαραίτητες διασφαλίσεις ώστε να μας προσφέρει, με ασφάλεια, τη βοήθεια που χρειαζόμαστε. Απέχουμε δεκαετίες από τη στιγμή που οι μηχανές θα αποκτήσουν αυτογνωσία και αυτοέλεγχο. Δεν αποτελεί ρεαλιστικό σενάριο. Το θέμα της ασφάλειας είναι πολύ σοβαρό και η ΙΒΜ καταβάλλει πολύ μεγάλες προσπάθειες για να διασφαλίσει ότι δεν πρόκειται ποτέ να φτάσουμε στο σημείο όπου η τεχνητή νοημοσύνη θα κάνει κάτι που δεν είναι επωφελές για τον άνθρωπο. Υπάρχει ένα πολύ λεπτομερές σχέδιο αλλά και αρχές από την IBM για αξιόπιστη, διαφανή, αμερόληπτη τεχνητή νοημοσύνη, μια ηθική δεοντολογίας – τι μπορούμε να κάνουμε και ποια είναι τα όρια της έρευνας, κι αυτό γίνεται απολύτως σαφές σε κάθε ερευνητή που έρχεται στην εταιρεία. Μοιραία, κάθε πρόοδος που σημειώνεται στην τεχνολογία συνοδεύεται από κινδύνους, οι οποίοι γίνεται προσπάθεια να αποσοβηθούν».
Εξελίξεις που αλλάζουν το τοπίο
Ο Χάρις Ναταραζάν, πρωταθλητής αγώνων ρητορικής, ήρθε σε λεκτική διαμάχη τον περασμένο Φεβρουάριο με την «κυρία Debater».
Τα συστήματα αυτά «διδάσκουν πολύ σημαντικές δεξιότητες, πώς να κάνεις έρευνα, πώς να σκέφτεσαι γρήγορα, πώς να απαντάς στους άλλους. Αν μια τάξη ρητορικής έχει μείνει τα τελευταία 50 χρόνια ίδια, σε πέντε-δέκα χρόνια πολλά θα έχουν αλλάξει, λόγω του όγκου των πληροφοριών που είναι προσβάσιμες, του διαλόγου στα ηλεκτρονικά μέσα, της εισόδου της τεχνολογίας σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας. Τα γλωσσικά μοντέλα βελτιώνονται ραγδαία, όπως και η ικανότητά μας να παράγουμε ομιλία, να μοντελοποιούμε τα ανθρώπινα διλήμματα, να δημιουργούμε ένα σύστημα σκέψης και λήψης αποφάσεων, μέσω της συλλογής ενός τεράστιου όγκου δεδομένων που μπορούμε να επεξεργαστούμε, με εργαλεία που γίνονται όλο και πιο προσιτά και φυσικά σε εμάς. Συναρπαστικές εξελίξεις στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης πρόκειται να έρθουν μέσα στην επόμενη διετία, αλλάζοντας το τοπίο του διαλόγου», βεβαιώνει.
Κατά τον Νταν Λαχάβ η τεχνολογία προάγει άμεσα τη δημοκρατία, καθώς παρέχει τη δυνατότητα να ακουστούν και να ληφθούν υπόψη οι φωνές όλων. «Αντανακλά με έναν συναρπαστικό, έξυπνο –τον καλύτερο δυνατό– τρόπο, τον δημόσιο διάλογο. Θα αναφέρω ένα παράδειγμα. Το Project Debate-Speech By Crowd συγκέντρωσε περισσότερα από χίλια επιχειρήματα υπέρ και κατά της νομιμοποίησης της κάνναβης στο Ισραήλ, τα επεξεργάστηκε ενδελεχώς και δημιούργησε δύο περιεκτικές ομιλίες –υπέρ και κατά– των τριών λεπτών. Μπορούν όλοι να μιλήσουν σε ένα είδος Αρχαίας Αγοράς, μόνο αν σε αυτήν συμμετέχει ένας περιορισμένος αριθμός, όχι χιλιάδες. Με τα νέα εργαλεία ο καθένας, ακόμη και σε παγκόσμιο επίπεδο, μπορεί να διατυπώσει την άποψή του και αυτή να τροφοδοτήσει μια συνολική υπερασπιστική γραμμή. Είναι κάτι που λείπει σήμερα, οι περισσότεροι άνθρωποι νιώθουν απογοήτευση επειδή η γνώμη τους δεν ζητείται ή δεν εισακούεται. Η δημοσκόπηση καταγράφει μόνο ένα “ναι” ή ένα “όχι”, αλλά δεν παρουσιάζει επιχειρήματα, που μπορούν να ανατρέψουν μια απόφαση. Η ψήφος αναδεικνύει κυβερνήσεις αλλά δεν εξασφαλίζει τη μετέπειτα έκφραση γνώμης. Τα συστήματα συλλογής πληροφοριών και απόψεων από τους πολίτες, όπως το Speech by Crowd και το Project Debater, καθιστούν τις δημοκρατίες μας περισσότερο υπεύθυνες. Γίνομαι κλισέ, αλλά πιστεύω ότι κάνουν τον κόσμο μας καλύτερο».
Πηγή: kathimerini.gr
